Fikri Mülkiyet Hukuku
Fikri Mülkiyet Hukuku Nedir?
İnsan tarafından meydana getirilen ürünler her zaman fiziki bir değere sahip olmayabilir. Fiziki görünümüne sahip olmayan, ekonomik değer sahip olan fikri emek ürünleri korumaya muhtaç olduklarından yeni bir hukuk dalı gelişmiştir.
Fikri emek ürünlerin korumasını amaçlayan hukuk dalına fikri mülkiyet hukuku denmektedir. Fikri mülkiyet hukuku telif hakları ve sınai haklar olmak üzere iki temel kategoriden oluşmaktadır.
Fikri Mülkiyet Hakları Neden Önemlidir?
Günümüzde teknoloji gelişmesi ve özellikle internet kullanımının artmasıyla birlikte fikri mülkiyet haklarının önemi de artmıştır. Nitekim fiziki bir değere sahip olmayan fikri mülkiyet hakları özellikle şirketlere ekonomik olarak katkı sağladığından insanların refah ve hayat kalitesini arttırdığı ortadadır.
Fikri mülkiyet hakları aynı anda birden çok insan tarafından kullanılabilmesine rağmen kullanımı neredeyse hiçbir maliyet doğurmamaktadır.
Fikri mülkiyet hakları işletmelerin yeni pazarlara girmesini ve buna orantılı olarak yeni gelir akışlarını yaratmasını sağlamaktadır. Özellikle marka ve eserlere yönelik fikri mülkiyet hakları ile lisans pazarlaması çok büyük bir değere ulaşmış durumdadır.
Fikri Mülkiyet Hakları Kapsam İçerisinde Hangi Haklar Yer Almaktadır?
Fikri mülkiyet hakları, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile 5846 sayılı Fikir Ve Sanat Eserleri Kanunu’nda düzenlenmiştir. Fikri mülkiyet hakları, telif hakları ve sınai mülkiyet hakları olmak üzere iki gruptan oluşmaktadır.
Telif hakkı, kişinin her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği ürünler üzerinde hukuken sağlanan haklardır. Telif hakları bilim, edebiyat, müzik eserleri ve sinema eserleri olmak üzere dört grupta incelenir.
Telif hakları eser sahibini çeşitli haklar sağlamaktadır. Eser sahibi kendisinin meydana getirdiği ürünü çoğaltabilir, temsil edebilir, yayabilir veya devredebilir. Bu haklar üçüncü kişiler tarafından kullanılamaz.
Patent, marka, coğrafi işaretler, faydalı model, tasarım gibi hakları içinde barındıran hakların genel adı sınai mülkiyet haklarıdır. Özgün çalışmalar ile ortaya çıkan sınai mülkiyet hakları 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile koruma altına alınmıştır.
Salt Fikirler Hukuki Korumadan Yararlanabilir Mi?
Salt fikirlerin hukuki korumadan yararlanabilmesi mümkün olmayıp fikri ürünün eser olarak korunabilmesi için sübjektif ve objektif şartları taşıyarak somutlaştırılması gerekmektedir.
Belli bir fiziki ortama kaydedilmemiş salt fikirler hukuki korumadan yararlanamaz. Soyut düşünceler öncelikle kâğıt, kamera, tablo gibi belli bir fiziki ortama kaydedilmesi gerekmektedir. Nitekim bir kişinin bir sinema eserini sadece kafasında tasarlaması, eseri somutlaştırmaması hiçbir hukuki korumadan faydalanamayacaktır.
Sınai haklar bakımından da salt fikirlerin korunması mümkün olmayıp öncelikle söz konusu düşünce somutlaştırması gerekmektedir.
Yeni bir buluş fikrine sahip olan kişi, fikri başkasına anlatması ve bu kişinin bu fikri benimseyerek fikir üzerinde yatırım yapması, salt fikir sahibine herhangi bir hak ve hukuki koruma sağlamamaktadır.
Fikri Ve Sınai Haklar Nelerdir?
Fikri haklar olarak da adlandırılan fikri mülkiyet, telif haklarını kapsamaktadır. Fikri haklar, edebiyat, sanat, müzik ve mimari gibi eserler üzerinde sahip olunabilecek haklardır.
Sınai haklar ise genel olarak marka, coğrafi işaret ve geleneksel ürün adları, tasarım, patent ve faydalı modeller ve benzer modellere ilişkin hakları ifade etmektedir.
Fikri ve sınai mülkiyet hakları; eser, marka ve buluş sahibinin ticari haklarını korumasını sağlamaktadır.
Fikri Ve Sınai Hukuku Alanına Hangi Davalar Girer?
Fikri ve mülkiyet hukuku fiziki bir değere sahip olmayan ürünlerden oluştuğundan hukuki korumaya muhtaçtır. Ortaya konulan ürünlerin fiziki bir değere sahip olmaması ekonomik değere sahip olmaması anlamına gelmemektedir.
Fikri ve sınai hukuku alanında görülen davalar aşağıda sayılmıştır:
- İptal ve hükümsüzlük davaları,
- Maddi ve manevi tazminat davaları,
- Marka, patent, endüstriyel tasarım ve faydalı model hakları uyuşmazlıklardan doğan davalar,
- Telif davaları,
- Taklit davaları,
- Ticari sırların kötüye kullanılması davaları
Sonuç
Fikri mülkiyet hakları hak sahibine her ne kadar sınırsız bir yetki verse de fikri mülkiyetin fiziki bir değeri olmamasından dolayı başka kişiler tarafından haksız yere kullanılabilir. Fikri mülkiyet hakların başka kişiler veya şirketler tarafından kullanılmasını önlemek için adli ve idari mercilere başvurmak gerekmektedir.
Fikri mülkiyet hakları kanunlarla güvence altına alınmış ise de, hak sahipleri kendilerine sağlanan hakların kullanmasında zorlanmaktadır. Dolayısıyla fikri mülkiyet hukukunda çıkan uyuşmazlıkların çözümünü avukat aracılığıyla yürütmek hak kaybını minimuma indirecektir. Özellikle fikri mülkiyet hakların korunması, patent, tasarım ve marka tescil süreçlerine hukuki danışmanlık almakta fayda vardır. Ekin Hukuk Bürosu olarak her türlü problemlerinizde hak kaybınızı engellemek için tecrübeli ekibimiz ile yanınızdayız.