Turkuaz Kart Nedir?
Turkuaz kart, yabancıya süresiz çalışma ve ikamet izni veren, yakınına ise sadece oturma izni veren belgedir. Turkuaz kart sahibinin yakınları, eşi ve ergin olmayan bakmakla yükümlü olduğu çocukları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Turkuaz karta ilişkin düzenlemeler 30007 sayılı Turkuaz Kart Yönetmeliği ile 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’nda mevcuttur. Turkuaz kart sisteminin oluşturulması ile nitelikli yabancı yatırımcıları ve işgücünü Türkiye’ye çekmek amaçlanmıştır.
Turkuaz Kart Sahibinin ve Yakınlarının Hak ve Yükümlülükleri
Turkuaz kart sahibine sağlanan hak ve yükümlükleri Turkuaz Kart Yönetmeliği’nin 9. maddesinde düzenlenmiştir. Turkuaz kart sahibi olan yabancılar aşağıda sayılan hak ve yükümlülüklere tabidir:
- Türkiye’de askerlik yapma yükümlülüğünden muaftırlar.
- Seçme ve seçilme, kamu görevlerine girme haklarından yararlanamazlar.
- Sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı olup, bu hakların kullanımında ilgili mevzuattaki hükümlere tabidirler.
- Bu kişilerin, Türkiye’deki ikamet, seyahat, çalışma, yatırım, ticari faaliyet, miras, taşınır ve taşınmaz iktisabı ile ferağı gibi konulara yönelik işlemleri, ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından Türk vatandaşlarına uygulanmakta olan mevzuata göre yürütülür.
- Turkuaz kart sahibi yakınlara ikamet izni verilmektedir.
- 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 12. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında Turkuaz Kart sahibi ve yakını, millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmaması ve geçiş süresi kaydının kaldırılması şartıyla Bakanlıkça teklif edilmesi halinde Türk vatandaşlığını kazanabilir.
Turkuaz kart sahibine her ne kadar çalışma izni tanınmış ise de söz konusu çalışma hakkı sınırsız değildir. Nitekim hak ve yükümlülüklerin kullanılmasında özel kanunlarda Türk vatandaşı olma koşulu aranmış ise turkuaz kart sahibi yabancı bu haklardan istifade edemeyecektir.
Turkuaz Kart Kimlere Verilir?
Turkuaz Kart Yönetmeliği’nin 5. maddesinde turkuaz kart başvurusunda bulunabilecek yabancılar sayılmıştır. Söz konusu madde uyarınca turkuaz kart;
- Eğitim düzeyi, ücreti, mesleki bilgisi ve deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı ve benzeri nitelikleri itibarıyla yüksek nitelikli işgücü olarak değerlendirilen,
- Yatırım veya ihracat düzeyi, sağlayacağı istihdamın büyüklüğü, bilimsel ve teknolojik gelişmeye yaptığı katkı ve benzeri özellikleri itibarıyla yüksek nitelikli yatırımcı olarak değerlendirilen,
- Bilimsel ve teknolojik gelişmeye katkı sağlayan veya bilim, sanayi ve teknoloji alanlarında uluslararası düzeyde ülke menfaatleri açısından stratejik kabul edilen çalışmalar ve araştırmalar yapan bilim insanı veya araştırmacı,
- Kültürel, sanatsal veya sportif faaliyetler açısından uluslararası düzeyde başarılı olan,
- Türkiye’nin veya Türk kültürünün uluslararası tanınırlığına veya tanıtımına katkı sağlayan, Türkiye’nin milli menfaatlerine ilişkin hususlarda uluslararası düzeyde faaliyette bulunan yabancılara verilebilir.
Turkuaz Kart Şartları
Turkuaz kart için yukarıda sayılan şartlardan birinin bulunması yeterli değildir. Nitekim başvuruda gerekli belgeleri ibraz etmeyen veya yanıltıcı belge kullanan yabancıların başvuruları reddedilmektedir. Ayriyeten yabancının Türk kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiye’de çalışması sakıncalı görülürse Turkuaz Kart başvuruları reddedilir.
Turkuaz Kart İçin Gerekli Belgeler
Turkuaz kart başvurusunda gerekli belgeleri ibraz etmek başvurunun kabul edilmesi için önem arz eder. Başvuru için gerekli belgeler yabancının hangi statüye sahip olduğuna göre değişkenlik gösterir. Aşağıda sayılan belgeler ise başvuru türü fark etmeksizin herkes tarafından ibraz edilmesi gereken belgelerdir:
- Başvuru dilekçesi,
- Yabancıya ait pasaport veya pasaport yerine geçen belgenin sureti,
- Varsa ilgili kamu kurum ve kuruluşundan alınan uygunluk belgesi.
Yabancı, taşıdığı niteliğe göre ek olarak aşağıda sayılan belgeleri ibraz etmek zorundadır:
- Nitelikli işgücü olarak değerlendirilen yabancı için diploma, iş sözleşmesi, özgeçmiş, atama veya görevlendirme yazısı, mesleki tecrübe, anadil dışında bilinen yabancı dilleri gösteren uluslararası düzeyde kabul edilen belgeler.
- Nitelikli yatırımcı olarak değerlendirilen yabancı için yatırım büyüklüğü, istihdam düzeyi, ihracat tutarı, mali yeterlilik, faaliyet gösterilen bölge, sektör ve işi gösterir belgeler.
- Bilim insanı veya araştırmacı için, diploma, akademik kariyer ve unvanı gösterir belge, sahip olunan akademik çalışmalar veya lisans, ticari marka veya patent belgeleri.
- Kültürel, sanatsal veya sportif faaliyetler açısından ulusal veya uluslararası düzeyde başarılı olmuş yabancı için başarılı olduğunu gösterir belgeler.
- Türkiye’nin veya Türk kültürünün tanınırlığına veya tanıtımına katkı sağlayan yabancılar için: Turkuaz gönüllüsü olarak uluslararası düzeyde yürütülen faaliyetlere ilişkin belgeler, fikir ve sanat eserleri, süresi, sürdürülebilirliği, devamlılığı ve etki alanı gibi bilgileri içeren tanıtım faaliyetlerine ilişkin belgeler.
Turkuaz Kart Nasıl Alınır?
Yukarıda sayılan şartları sağlayan yabancılar turkuaz kart başvurusunda bulunabilir.
Yurtiçinden yapılacak başvurular doğrudan sistem üzerinden yapılır.
Yurtdışında bulunan yabancı ise bulunduğu ülkedeki Türk dış temsilciliği aracılığıyla başvurusunu gerçekleştirir.
Gerekli belgeleri ibraz eden yabancının başvurusu tamamlanmış sayılır ve değerlendirme aşamasına gönderilmek üzere ilgili kuruma gönderilir.
Başvuru Ne Kadar Sürede Sonuçlanır?
Turkuaz kart başvurusunun sonuçlanacağına dair Yönetmelikte belirli bir süre öngörülmemiştir. Dolayısıyla başvurunun ne zaman sonuçlanacağı hakkında net bir süre vermek mümkün değildir. Genel anlamda başvuruların 6 ay içerisinde sonuçlandığı görülmektedir. Başvuru için gerekli belgelerin eksik ibraz edilmesi başvurunun daha geç sonuçlanmasına sebebiyet verecektir.
Başvurunun Değerlendirilmesi Süreci
Turkuaz kart başvurusu Yönetmelikte düzenlenmiş olan puanlama sistemine göre değerlendirilmektedir. Yönetmelikte bulunan kıstaslar göz önünde bulundurularak yeterli puana sahip olan yabancının başvurusu olumlu sonuçlanır. Puanlama sistemi, Turkuaz Kart Yönetmeliği’nin 11. maddesinde düzenlenmiştir. Yabancının başvurusunda etken rol oynayacak kıstaslar aşağıda sayılmıştır:
- Nitelikli işgücü olarak değerlendirilen yabancı için; öğrenim durumu, öğrenim görülen yükseköğretim kurumunun saygınlığı, ücret düzeyi, üst düzey yönetici olarak, uzmanlık gerektiren yüksek nitelikli işlerde veya Ar-Ge alanında çalışma veya mesleki deneyim, öğrenim ile iş ya da mesleğin uyumu, anadili dışında bildiği yabancı diller ve niteliklerini gösterir benzeri kıstaslar.
- Nitelikli yatırımcı olarak değerlendirilen yabancı için; belgelendirilen ya da taahhüt edilen yatırım, ihracat veya istihdam düzeyi, yatırım yapılacak sektörün, bölgenin ve işin niteliği, Türkiye’de sahip olunan taşınır veya taşınmazlar ile fikri veya sınaî mülkiyet hakları ve niteliklerini gösterir benzeri kıstaslar.
- Bilim insanı veya araştırmacı için; akademik unvan, ulusal ya da uluslararası alanda bilinen yükseköğretim kurumlarında veya bilim ve teknoloji alanında öne çıkmış kuruluşlarda çalışma veya mesleki deneyim, ulusal veya uluslararası kurumlar tarafından tescillenmiş patent, ticari marka veya lisans, inovasyon faaliyetleri, Ar-Ge alanında ya da bilişim, savunma, maden, enerji gibi ülke ekonomisi açısından stratejik sektörlerde önemli görevlerde çalışma ya da mesleki deneyim ve niteliklerini gösterir benzeri kıstaslar.
- Yabancı sporcular için faaliyette bulunduğu spor dalında ferdi ya da kulüp lisansı ile ulusal ya da uluslararası ferdi ya da takım müsabakalarında aldığı dereceleri ya da ödülleri, mensubu olduğu spor kulübünün hukuki statüsü ile ilgili kulübün ulusal veya uluslararası başarıları, uyruğunda bulunduğu ülkede milli sporcu statüsünde olması ve niteliklerini gösterir benzeri kıstaslar.
- Fikir ve sanat eseri sahibi yabancılar için eserlerinin bilinirliği, ulusal veya uluslararası ödülleri ve niteliklerini gösterir benzeri kıstaslar.
- Türkiye’nin veya Türk kültürünün tanınırlığına veya tanıtımına katkı sağlayan yabancılar için; süresi, sürdürülebilirliği, devamlılığı ve etki alanı gibi bilgileri içeren tanıtım faaliyetleri, fikir ve sanat eserleri, Turkuaz gönüllüsü olarak uluslararası düzeyde yürütülen faaliyetleri ve benzeri kıstaslar.
Turkuaz Kart Başvurusunun Kabul Edilmesi
Başvuruda bulunan yabancının gerekli belgeleri ibraz etmesi ve niteliğine göre yeterli puana sahip olması halinde başvurusu kabul edilir. Başvurunun kabul edilmesi, kendisine sürekli olarak turkuaz kart verilmesi anlamına gelmemektedir.
Başvurunun kabul edilmesi ile birlikte yabancıya üç yılı geçiş süresi olmak kaydıyla turkuaz kart verilmektedir. Bu süre zarfında Genel Müdürlükçe atanmış uzman tarafından yabancının faaliyetleri ve taahhütleri izlenir ve raporlanır. Geçiş süresinde yabancının taahhüt ettiği niteliği taşımadığı veya faaliyetleri yerine getirmediği fark edildiği takdirde, kendisine eksiklikleri tamamlaması için üç aylık süre verilir. Bu süre içerisinde eksiklikleri tamamlamaması halinde geçiş süresi sonlandırılır ve turkuaz kartın iptaline karar verilir.
Geçiş süresi içerisinde herhangi bir eksiklik tespit edilmemesi durumunda yabancı talepte bulunarak geçiş süresinin kaldırılmasını isteyebilir. Bu talep sürenin dolmasına 180 gün kalmasından itibaren yapılması gerekmektedir.
Turkuaz Kart Başvurusunun Reddedilmesi
Başvurucu puanlama sistemine tabi tutulur. Değerlendirme sonucunda yabancının gerekli niteliğe sahip olmaması durumunda başvuru reddedilir. Ancak başvurunun reddedilmesi sadece bu hususa göre değerlendirilmemektedir.
Turkuaz Kart Yönetmeliği’nin 12. maddesinde başvurunun hangi hallerde reddedileceği düzenlenmiştir. Yapılan değerlendirme sonucunda;
- Bakanlıkça belirlenen değerlendirme kıstaslarını karşılamayan,
- Uluslararası işgücü politikasına uygun olmayan,
- Sahte veya yanıltıcı bilgi ve belgelerle yapılan,
- Yabancı istihdam edilmesine ilişkin gerekçesi yeterli görülmeyen,
- 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun ilgili maddeleri kapsamında Türkiye’ye girişlerine izin verilmeyecek, vize verilmeyecek veya sınır dışı etme kararı alınacak yabancılardan olduğu İçişleri Bakanlığınca bildirilen yabancılara ilişkin olan,
- Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiye’de çalışmasında sakınca görülen yabancılara ilişkin olan,
- Dışişleri Bakanlığının uygun görüşü olması durumu hariç, Türkiye Cumhuriyeti’nin tanımadığı veya diplomatik ilişkisinin bulunmadığı ülke vatandaşları için yapılan,
- Kanuni süresi içinde yapılmayan veya eksiklikleri tamamlanmayan turkuaz kart başvuruları reddedilir.
Başvuru Masrafı ve Diğer Masraflar
Turkuaz Kart ve yakını kartı değerli kâğıt olarak düzenlendiğinden değerli kâğıt bedeli alınmaktadır.
Harçlar Kanunu uyarınca Turkuaz Kart sahibi yabancıdan çalışma izni ve ikamet izin harcı, turkuaz tart sahibi yakınından ise ikamet izin harcı alınamaz.
Turkuaz Kartın İptal Edilmesi
Turkuaz kart yabancının talebi ile birlikte iptal ettirilebilir. Turkuaz kartın iptal edilmesiyle geçerliliği kaybedilir.
Yabancının talebi dışında da turkuaz kartın iptali söz konusudur. Turkuaz kart yabancının talebi dışında;
- Turkuaz Kart’ın geçerlilik tarihinden itibaren; altı ay içinde Türkiye’ye gelmemesi ya da mücbir sebep olmaksızın iki yıldan uzun bir süre aralıksız yurtdışında kalması,
- İçişleri Bakanlığı veya Dışişleri Bakanlığının uygun görüşünün bulunması hâli hariç, pasaportunun veya pasaport yerine geçen belgesinin geçerlilik süresinin uzatılmaması,
- Kanunda belirtilen hükümlere aykırı olarak ya da kayıt dışı çalıştığının tespiti,
- Yabancının en az bir yıl kesintisiz bir şekilde çalışmadığının tespiti,
- Turkuaz Kart başvurusunun sahte veya yanıltıcı bilgi ve belgelerle yapıldığının sonradan tespiti,
- Geçiş süresi içinde talep edilen bilgi ve belgelerin süresi içinde sunulmaması ya da izleme raporuna göre yabancının Turkuaz Kart sahibi niteliğini kaybettiğinin anlaşılması,
- 6458 sayılı Kanuna göre, Türkiye’ye girişlerine izin verilmeyecek, vize verilmeyecek veya sınır dışı etme kararı alınacak yabancılardan olduğunun İçişleri Bakanlığınca bildirilmesi,
- Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiye’de çalışmasında sakınca olduğunun ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca bildirilmesi hallerinde iptal edilir.
Sonuç
Turkuaz kartın en büyük avantajlardan biri sahibine süresiz çalışma izni tanımasıdır. Bunun yanında yabancının yakınları da bu durumdan faydalanarak oturma iznine sahip olabilecektir. Başvuruda dikkat edilmesi gereken birçok husus vardır. Özellikle belgelerin toplanması ve Yönetmelikte belirtilen sürelere uyulması başvurunun sonucunu etkilemektedir. Başvurunun alanında uzman kişilerce yapılması olumlu sonuçlara ulaşılmasını sağlamaktadır. Ekin Hukuk Bürosu olarak turkuaz kart başvuruları titizlik gösterilerek yürütmekteyiz ve tüm süreç boyunca gerekli takipleri sağlamaktayız.
Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN