Yasaklanmış Hakların İadesi Nedir?

4 Ekim 2021

0 615 4 dakika okuma süresi

Yasaklanmış hakların iadesi, bir ceza sonucu verilen süresiz yasaklılık ve ehliyetsizliklerin kaldırılmasıdır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile eski kanundaki ömür boyunca bazı haklardan yoksun bırakma sistemi terk edilmiştir. Yani ilk mahkumiyet kararının infaz edilmesinden belirli bir süre geçmesiyle birlikte yasaklanmış hakların geri verilmesi mümkündür.

Söz konusu yasaklılık hallerine “kamu hizmetlerinden yasaklanma”, “memuriyetten mahrumiyet”, “seçme veya seçilme hakkından yoksun kılınma”, “ihalelere girmekten men”, “yasal kısıtlılık altında bulundurulma”, “sürücü belgesinin geri alınması”, “işyerinin kapatılması” vb. örnek verilebilir.

TCK’ya göre cezanın infazıyla birlikte yasaklanmış haklar ortadan kalkar. Ancak özel kanunların bazıları hükümlünün mahkumiyet nedeniyle bazı hakları kullanmasını engelleyen hükümler taşımaktadır.

İçindekiler

Memnu Hakların İadesi (Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesi) Şartları Nelerdir?

Memnu hakların iadesi hususu Adli Sicil Kanununun 13/A maddesinde düzenlenmektedir.

Yasaklanmış hakların geri verilmesi
Madde 13/A – (Ek: 6/12/2006-5560/38 md.)
(1) 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunların belli bir suçtan dolayı veya belli bir cezaya mahkûmiyete bağladığı hak yoksunluklarının giderilebilmesi için, yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilebilir. Bunun için; Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinin beşinci ve altıncı fıkraları saklı kalmak kaydıyla,
a) Mahkûm olunan cezanın infazının tamamlandığı tarihten itibaren üç yıllık bir sürenin geçmiş olması,
b) Kişinin bu süre zarfında yeni bir suç işlememiş olması ve hayatını iyi halli olarak sürdürdüğü hususunda mahkemede bir kanaat oluşması, gerekir.

5352 sayılı Adli Sicil Kanunun 13/A maddesi gereği memnu hakların iadesi talebinde bulunabilmek için üç şartın bir arada bulunması zorunludur:

Mahkum olunan cezanın infaz edilmesi gerekmektedir. Koşullu salıverilme halinde ise hükümlünün denetim süresini de tamamlayarak ceza mahkemesinin mahkumiyet hükmünde yer alan tüm ceza süresinin infaz edilmesi aranmaktadır.
Memnu hakların iadesi için cezasının infazından itibaren 3 yıllık bir süre geçmiş olmalıdır. şayet bu süre geçmediyse memnu hakların iadesi talebinde bulunulamaz.
Memnu hakların iadesinin son şartı cezanın infazından başlamak üzere 3 yıllık süre de dahil olmak üzere hükümlünün yeni bir suç işlememesi ve yaşamını “iyi halli” olarak sürdürdüğüne dair mahkemede kanaat oluşması gerekmektedir.

YARGITAY 1. CEZA DAİRESİ 2017/1694 E. , 2019/5159 K.
Bu açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde; hükümlü …’un, 17.07.2000 tarihinde işlediği kayınpederini kasten öldürme suçundan 765 sayılı TCK’nin 449/1, 51/1, 59. maddeleri uyarınca 20 yıl hapis cezasıyla cezalandırılmasına, aynı Kanunun 31. maddesi uyarınca müebbeten kamu hizmetlerinden yasaklanmasına ve 33. madde uyarınca ceza süresince yasal kısıtlılık altında bulundurulmasına karar verildiği, 01.06.2005 tarihinde 5237 sayılı TCK’nin yürürlüğe girmesi nedeniyle yasa gereği yapılan uyarlama yargılaması sonucu, lehe olan 5237 sayılı TCK’nin 81/1, 29, 62. maddeleri uyarınca 15 yıl hapis cezasıyla cezalandırılmasına ve aynı Kanunun 53. maddesi uyarınca belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılmasına karar verildiği ve verilen bu kararın Yargıtay 1.Ceza Dairesinin 19.07.2007 tarihli ve 2007/6299 esas, 2007/6069 karar sayılı ilamı ile onanarak kesinleştiği, hükümlünün infaz edilen hapis cezası ile ilgili olarak düzenlenen müddetnameye göre şartla tahliye tarihinin 18.08.2007, infazının tamamlanmış sayılacağı hak ederek tahliye tarihinin 17.08.2016 olarak belirlendiği, Antalya 2.Ağır Ceza Mahkemesinin 18.08.2007 tarihli kararı ile 18.08.2007 tarihinden geçerli olmak üzere şartla tahliyesine karar verildiği, hak ederek tahliye tarihinden sonra 07.09.2016 tarihinde Antalya Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından infaza konu 15 yıl hapis cezası ile ilgili olarak yerine getirme fişinin düzenlendiği ve yerine getirme tarihinin 17.08.2016 olarak gösterildiği, hükümlünün 23.08.2016tarihli dilekçesiyle memnu haklarının iadesine karar verilmesini istediği ancak hükümlünün kasten öldürme suçundan almış olduğu hapis cezasının infazının tamamlanmış sayılacağı hak ederek tahliye tarihi olan 17.08.2016 tarihinden, talepte bulunduğu ve talebin kabulüne karar verildiği tarihe kadar 5352 sayılı Adli Sicil Kanununun 13/A. maddesinde öngörülen üç yıllık sürenin geçmemiş olduğu anlaşılmakla talebin reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde kabulüne karar verilmesinde isabet görülmediğinden,
Kanun yararına bozma talebine dayanılarak Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca düzenlenen tebliğnamedeki bozma isteği incelenen dosya kapsamına göre yerinde görüldüğünden, Antalya 2.Ağır Ceza Mahkemesinin 02.09.2016 tarihli ve 2007/48 esas, 2007/78 karar sayılı ek kararının 5271 sayılı CMK’nin 309. maddesi uyarınca KANUN YARARINA BOZULMASINA, dosyanın Mahkemesine gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİİNE, 25/11/2019 gününde oy birliğiyle karar verildi.

Bu şartların yanı sıra memnu hakların iadesi talebinde bulunmak için yetkili mahkemeye bir dilekçe verilmelidir.

Mahkûm olunan cezanın infazına genel af veya etkin pişmanlık dışında başka bir hukukî nedenle son verilmiş olması halinde, yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilebilmesi için, hükmün kesinleştiği tarihten itibaren beş yıl geçmesi gerekir. Ancak, bu süre kişinin mahkûm olduğu hapis cezasına üç yıl eklenmek suretiyle bulunacak süreden az olamaz.

Memnu Hakların İadesi Kararı İçin Yetkili Mahkeme Nedir?

Yasaklanmış hakların geri verilmesi kararını vermeye yetkili mahkemeler şunlardır;

Memnu hakların iadesi kararı, hükümlünün yargılandığı mahkeme tarafından verilebilir.
Hükümlü, hükmü veren mahkeme dışında bir yerde ikamet ediyorsa ikamet ettiği yerde bulunan ve mahkumiyet hükmünü veren mahkemeyle aynı dereceli bir mahkemeye başvurarak memnu hakların iadesi talebinde bulunabilir.

Hükümlü bu iki mahkemeden herhangi birini tercih edebilecekse de mahkumiyet hükmünü veren mahkeme tüm evrakları barındırdığından daha hızlı karar verilebilmesi için bu mahkemeye başvurmakta fayda vardır.

Mahkeme yargılama sonucunda talebin kabulüne veya reddine karar verecektir. Mahkeme yaptığı inceleme ve değerlendirme sonucunda koşulların varlığını tespit ederse talebi kabul eder ve yasaklanmış hakların geri verilmesine karar verir, hüküm kesinleşmesi halinde adlî sicil arşivine kaydedilir Yasaklanmış hakların geri verilmesi talebini inceleyen mahkeme ise kanunda aranan koşulların gerçekleşmemesi durumunda talebi reddedecektir

Memnu Hakların İadesinin Devlet Memurluğuna Etkisi Nedir?

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48/A-5 maddesi; “Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak.” düzenlemesine yer vermiştir.

Kişi hakkında memnu hakların iadesi kararı verilirse yasaklanmış tüm haklarına kavuşur. Memnu hakların iadesi kararı memuriyet önündeki engelleri de kaldırır.

Memnu Hakların İadesinin Adli Sicile Etkisi Nedir?

Adli Sicil Kanununa göre memnu hakların iadesi kararı kişinin adli sicil kaydına yazılır. Memnu hakların iadesi kararı adli sicil kaydının silinmesi kararı verildiğinde kayıtlardan çıkarılır.

Yasaklanmış hakların geri verilmesine ilişkin karar, kesinleşmesi halinde, adlî sicil arşivine kaydedilir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi YÜCEL

4 Ekim 2021

0 615 4 dakika okuma süresi