Ceza Muhakemesinde Kanun Yolları Nelerdir?
Kanun koyucunun adli makamlar tarafından verilen kararların yeniden incelenmesine imkan sağlayan düzenlemelere kanun yolları denilmektedir. Ceza Muhakemesi Kanunu kanun yollarını olağan ve olağanüstü kanun yolları olmak üzere ikiye ayırmıştır.
Olağan kanun yolları henüz kesinleşmemiş hükümlere karşı başvurulan kanun yollarıyken, kesinleşmiş hükümlere karşı olağanüstü kanun yolları denilmektedir.
Olağan kanun yolları; itiraz, istinaf ve temyizdir. Olağanüstü kanun yolları ise; Olağanüstü itiraz, kanun yararına bozma ve yargılamanın yenilenmesidir.
Kararların kanun yolu ile denetlenebilmesi için bu yolun kanunda öngörülmüş olması aranmaktadır.
Kanun Yollarına Başvurma Hakkına Kimler Sahiptir?
Kanun yollarına kural olarak CMK’da belirlenen kişilerce başvurulması gerekmektedir. Mahkeme kararlarına karşı; Cumhuriyet savcısı, şüpheli, sanık, müdafi veya vekil, katılan sıfatını almış olanlar, katılma isteği karar bağlanmamış olanlar, katılma isteği reddedilmiş olanlar, katılan sıfatını alabilecek zarar görmüş kimseler, yasal temsilci veya eş kanun yollarına başvurabilir.
Cumhuriyet Savcısının Kanun Yollarına Başvurma Hakkı
Cumhuriyet savcısı, sanık aleyhine kanun yollarına başvurabileceği gibi lehine de kanun yollarına başvurabilir. Ancak Cumhuriyet savcısı başvurusunda sanık lehine mi aleyhine mi başvuruda bulunduğunu belirtmek zorundadır.
Cumhuriyet savcısı tarafından aleyhine kanun yoluna gidilen karar, sanık lehine bozulabilir veya değiştirilebilir. Cumhuriyet savcısı, kanun yoluna sanık lehine başvurduğunda, yeniden verilen hüküm önceki hükümde tayin edilmiş olan cezadan daha ağır bir cezayı içeremez. Buna aleyhe değiştirme yasağı da denilmektedir.
Ağır ceza mahkemelerinde bulunan Cumhuriyet savcıları, ağır ceza mahkemesinin yargı çevresindeki asliye ceza mahkemelerinin; bölge adliye mahkemesinde bulunan Cumhuriyet savcıları, bölge adliye mahkemelerinin kararlarına karşı kanun yollarına başvurabilirler.
Şüpheli veya Sanığın Kanun Yollarına Başvurma Hakkı
Şüpheli veya sanık kendi lehine kanun yollarına başvurabilir. Şüpheli veya sanığın başvurduğu kanun yolunun anlamını kavrayabilmesi aranmaktadır. Aksi halde müdafi veya yasal temsilci tarafından başvuru yapılması gerekmektedir.
Tutuklu bulunan şüpheli veya sanık, zabıt kâtibine veya tutuklu bulunduğu ceza infaz kurumu ve tutukevi müdürüne beyanda bulunmak suretiyle veya bu hususta bir dilekçe vererek kanun yollarına başvurabilir.
Katılanın Kanun Yollarına Başvurma Hakkı
Bu Kanuna göre katılan sıfatını almış olanlar ile katılma isteği karara bağlanmamış, reddedilmiş veya katılan sıfatını alabilecek surette suçtan zarar görmüş bulunanlar için kanun yolları açıktır. Katılan, Cumhuriyet savcısından bağımsız olarak kanun yollarına başvurabilir.
Yasal Temsilci veya Eşin Kanun Yollarına Başvurma Hakkı
Şüpheli veya sanığın yasal temsilcisi ve eşi, şüpheli veya sanığa açık olan kanun yollarına süresi içinde kendiliklerinden başvurabilirler. Şüphelinin veya sanığın başvurusuna ilişkin hükümler, bunlar tarafından yapılacak başvuru ve onu izleyen işlemler için de geçerlidir. Yasal temsilci veya eş ancak şüpheli veya sanığın lehine olarak vekaletname aranmaksızın kanun yollarına başvurabilir.
Müdafi veya Katılan Vekili Avukatın Kanun Yollarına Başvurma Hakkı
Ceza Muhakemesi Kanununun 261. maddesine göre; “Avukat, müdafiliğini veya vekilliğini üstlendiği kişilerin açık arzusuna aykırı olmamak koşuluyla kanun yollarına başvurabilir.” Ayrıca kendisine müdafi atanan şüpheli veya sanıklar yararına kanun yoluna başvurulduğunda veya başvurulan kanun yolundan vazgeçildiğinde şüpheli veya sanık ile müdafiin iradesi çelişirse müdafiin iradesi geçerli sayılır.
Müdafiin veya vekilin başvurudan vazgeçebilmesi, vekâletnamede bu hususta özel yetkili kılınmış olması koşuluna bağlıdır.
Kanun Yollarına Başvuru Usulü Nasıldır?
Ceza Muhakemesi Kanununda kanun yollarına başvuru için belirli süreler bulunmaktadır. Bunlar;
- İtiraz süresi 7 gün
- İstinaf süresi 7 gün
- Temyiz süresi 15 gün
- Yargıtay Cumhuriyet Savcısının sanık aleyhine itirazı 30 gün
- Kanun yararına bozma süreye tabi değil
- Yargılamanın yenilenmesi süreye tabi değil.
Kanun yollarına yazılı olarak başvurulabilmektedir. Ayrıca zabıt katibine sözlü beyan sonucu tutanağa geçirmek vasıtasıyla başvuru da mümkündür.
Kanun Yollarına Başvurmanın Sonuçları Nelerdir?
İtiraz, kararın yerine getirilmesinin geri bırakılması sonucunu doğurmaz. Ancak, kararına itiraz edilen makam veya kararı inceleyecek merci, geri bırakılmasına karar verebilir.
Süresi içinde yapılan istinaf başvurusu, hükmün kesinleşmesini engeller. Süresi içinde yapılan temyiz başvurusu da aynı istinaf kanun yolunda olduğu gibi hükmün kesinleşmesini engeller.
Kanun Yollarına Başvuruda Yanılma Durumunda Ne Yapılmalıdır?
Ceza Muhakemesi Kanununun 264. maddesi kanun yollarına başvurmada yanılma hususunu; “Kabul edilebilir bir başvuruda kanun yolunun veya merciin belirlenmesinde yanılma, başvuranın haklarını ortadan kaldırmaz. Bu hâlde başvurunun yapıldığı merci, başvuruyu derhâl görevli ve yetkili olan mercie gönderir.” şeklinde düzenlemiştir.
Kanun Yollarına Başvurudan Vazgeçme Ve Başvurunun Geri Alınması Nedir?
Kanun yoluna başvurduktan sonra bundan vazgeçilmesi başvuru mercii tarafından karar verilinceye kadar geçerliliğini korumaya devam eder. Ayrıca yasa yollarına başvuru hakkından önceden vazgeçmek mümkün değildir.
Kanun yoluna başvurulduktan sonra bundan vazgeçilmesi, mercii tarafından karar verilinceye kadar geçerlidir. Ancak, Cumhuriyet savcısı tarafından sanık lehine yapılan başvurudan onun rızası olmaksızın vazgeçilemez. Müdafiin veya vekilin başvurudan vazgeçebilmesi, vekâletnamede bu hususta özel yetkili kılınmış olması koşuluna bağlıdır.
Müdafii bulunmayan şüpheli veya sanık; çocuk, kendisini savunamayacak derecede malul veya sağır ve dilsiz ise, istemi aranmaksızın bir müdafi görevlendirilir. kendisine müdafi atanan şüpheli veya sanıklar yararına kanun yoluna başvurulduğunda veya başvurulan kanun yolundan vazgeçildiğinde şüpheli veya sanık ile müdafiin iradesi çelişirse müdafiin iradesi geçerli sayılır.
Aleyhe Değiştirme Yasağı Nedir?
Aleyhe değiştirme yasağı kanun yoluna başvuran kişinin hakkında verilen usul ve yasaya aykırı kararı başvuru neticesinde aleyhe karar çıkacağı endişesiyle kanun yoluna başvurma endişesinden kurtaran ilkedir. Bu ilke sadece sanık lehine kanun yollarına başvurulması halinde uygulama alanı bulur.
Cumhuriyet savcısı, kanun yoluna sanık lehine başvurduğunda, yeniden verilen hüküm önceki hükümde tayin edilmiş olan cezadan daha ağır bir cezayı içeremez.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi YÜCEL
