Ceza Muhakemesi Hukuku

Ceza Muhakemesi İşlemleri ve Ceza Muhakemesinde Süreler Nelerdir?

  1. Ceza Muhakemesi İşlemleri Nelerdir?

Ceza muhakemesi işlemleri gerçekleştirilen yargılamayı ilerletmek için yapılan iddia, yargılama ve savunma niteliği taşıyan işlemlerdir. Ceza muhakemesi işlemleri eylemli, sözlü ve yazılı olmak üzere üç farklı şekilde olabilir. Keşif işlemleri eylemli ceza muhakemesi işlemlerine, sanığın savunması sözlü ceza muhakemesi işlemlerine, iddianame düzenlenmesi yazılı ceza muhakemesi işlemlerine örnek verilebilmektedir.

Ceza Muhakemesi işlemleri yönünden 2012 yılında köklü değişiklikler söz konusu olmuştur. 2012 yılında 6352 sayılı yasayla beraber her türlü ceza muhakemesi işlemlerinde UYAP (Ulusal Yargı Ağı Portalı) kullanılması zorunlu hale getirilmiştir.

Ceza Muhakemesi İşlemi Türleri Nelerdir?

Ceza Muhakemesi İşlemleri

  • Yargıç İşlemleri Nedir?

Yargıç işlemleri ceza muhakemesinde önemli yere sahip olan ceza hakimlerinin gerçekleştirdiği işlemlerdir. En önemli yargıçlık işlemi ise karar vermedir. Soruşturma aşamasında sulh ceza hakimlerinin işlemleri, kovuşturma aşamasında ise hakimlerin ara ve son kararları bu kapsamdadır. Hakim kararlarını duruşmada verebileceği gibi duruşma dışında da verebilir.

Duruşmada verilecek kararların usulü CMK.’nın 33. Maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir; “Duruşmada verilecek kararlar, Cumhuriyet savcısı, duruşmada hazır bulunan müdafi, vekil ve diğer ilgililer dinlendikten; duruşma dışındaki kararlar, Cumhuriyet savcısının yazılı veya sözlü görüşü alındıktan sonra verilir.” Hakimin duruşma dışında verdiği kararlarda ise Cumhuriyet savcısının yazılı veya sözlü görüşünün alınması gerekmektedir.

Hakim ve mahkemelerin her türlü kararı gerekçeli olarak yazılmalıdır.

  • Savcı İşlemleri Nedir?

Savcı işlemleri terimi ile anlatılmak istenen iddia makamının işlemleridir. Savcıların verebileceği kararlar hakimlere nazaran daha kısıtlıdır. Bu kararlara örnek olarak kovuşturmaya yer olmadığına dair karar (takipsizlik) verilebilir.

  • Savunma İşlemleri Nedir?

Sanık veya sanık müdafiinin yürütülen yargılama ile ileri sürdükleri istemler savunma işlemleri olarak değerlendirilmektedir. Bu istemler sanık veya müdafii tarafından genel olarak dilekçeler vasıtasıyla yapılmaktadır.

Muhakeme İşlemlerinde Hukuka Aykırılıklar Nelerdir?

        Ceza muhakemesinde dört tür hukuka aykırılıktan bahsedilebilir. Bunlar; yokluk, hükümsüzlük, hak düşümü ve kabul edilmezliktir.

  • Yokluk Nedir?

Yokluk ceza muhakemesi işlemleri bakımından en ağır hukuka aykırılıktır. Bir iradeyi kişiyle bağdaştıran en önemli öge imzadır. İmzasız işlemler yoklukla sakattır. Yoklukla sakat işlemlerin düzeltilebilmesi mümkün olmayıp ancak yokluk durumu karar ile tespit edilebilir.

  • Hükümsüzlük Nedir? (Butlan Nedir ?)

Yokluktan farklı olarak butlan halinde daha hafif bir hukuka aykırılık söz konusudur. Yoklukta işlem hiç doğmamışken butlan halinde ise işlem doğmuştur ancak iptal edilene kadar geçerlidir.

Ceza muhakemesi hukukunda iki çeşit hükümsüzlük söz konusudur. Bunlar mutlak butlan ve nispi butlandır. Yetkili makamların re’sen göz önünde bulundurduğu hükümsüzlük haline mutlak butlan, tarafların ileri sürmemesi halinde dikkate alınmayan hükümsüzlük haline nispi butlan denilmektedir.

  • Hak Düşümü Nedir?

Kanunda bir işlemin yapılması için sınırlayıcı bir sürenin mevcudiyeti halinde bu süreye uyulmazsa bu hakkın kullanılması mümkün olmaz. Tarafların rızasının bulunması da hak düşümü halini ortadan kaldırmayacaktır. Örneğin istinaf süresi içerisinde yasal yollara başvurulmazsa bu durumda hak düşümü hali söz konusu olacaktır.

  • Kabul Edilmezlik Nedir?

        Kabul edilmezlik hali işlemde giderilmesi mümkün olan eksikliklerin olduğu durumlarda söz konusu olabilmektedir. Ceza Muhakemesi Kanununun 174. Maddesinin 4. Fıkrasında; “Cumhuriyet savcısı, iddianamenin iadesi üzerine, kararda gösterilen eksiklikleri tamamladıktan ve hatalı noktaları düzelttikten sonra, kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilmesini gerektiren bir durumun bulunmaması halinde, yeniden iddianame düzenleyerek dosyayı mahkemeye gönderir.” Bu hal kabul edilmezlik haline örnek verilebilir.

Muhakeme İşlemlerinde Hukuka Aykırılıkların Düzeltilmesi Yolları Nelerdir?

        Muhakeme işlemlerinde hukuka aykırılık bulunması halinde bu işlemler düzeltilebilmektedir. Bu düzeltme halleri geri alma, yenileme, düzeltme, bozma , iyileştirme, çevirme şeklindedir.

  • Geri Alma Nedir?

İşlemi yapan yer tarafından işlemin ortadan kaldırılmasına geri alma denilmektedir. Örneğin; sulh ceza hakiminin verdiği tutuklama kararını ortadan kaldırması gibi.

  • Yenileme Nedir?

İşlemi yapan makamın işlemi hukuka uygun olarak yeniden yapmasına yenileme denilmektedir.

  • Bozma Nedir?

Yapılan hukuka aykırı işlemi yapan kişi dışında bir başka makam ortadan kaldırıyorsa bu halde bozmadan bahsedilmektedir. Örneğin mahkeme kararının Yargıtay tarafından bozulması bu duruma örnek verilebilir.

  • İyileştirme Nedir?

Hukuka aykırı işlem gerçekleştiren makam dışında başka bir makam hukuka aykırı işlemi kaldırıp ayrıca işlemin yerine getirilmesini de sağlarsa bu durumda iyileştirmeden bahsedilmektedir. Ceza Muhakemesi Kanununun 271. Maddesinin 2. Fıkrası; “İtiraz yerinde görülürse merci, aynı zamanda itiraz konusu hakkında da karar verir.” Düzenlemesine yer vermiştir. Bu madde açıkça iyileştirme halini düzenlemektedir.

  • Düzeltme Nedir?

        Hukuka aykırı işlem ortadan kaldırılmayıp yalnızca hukuka aykırı kısmın hukuka uygun hale getirilmesi sağlanıyorsa bu halde düzeltme işlemi söz konusudur.

  • Çevirme Nedir?

        Ceza muhakemesi işlemini gerçekleştiren tarafından işlem yanlış adlandırılmışsa bu irade beyanının doğru işleme dönüştürülmesine çevirme denir.

  1. Ceza Muhakemesinde Süreler Nedir?

        Ceza muhakemesinde bir muhakeme işleminin yapılması için gerekli zaman dilimine süre denilmektedir. Ceza muhakemesi hukukunda süreler hak düşürücü süreler, koruyucu süreler ve düzenleyici süreler olmak üzere üçe ayrılır.

  • Hak Düşürücü Süreler Nedir?

Yasada düzenlenen süre içerisinde işlemin gerçekleştirilmemesi halinde söz konusu hakkın düşeceğini ifade eden sürelere hak düşürücü süre denilmektedir. Örneğin Türk Ceza Kanununun 73. Maddesinin 1. Fıkrası gereği şikayet süresi 6 aydır. Fiil ve failin öğrenilmesinden itibaren 6 aylık zaman diliminde şikayetin gerçekleştirilmemesi halinde şikayet hakkı düşmüş olur. Başka bir örnek ise gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde istinaf kanun yoluna başvurulabilmesidir. Aksi halde istinaf başvurusunun süre yönünden reddine karar verilmesi gerekecektir.

  • Koruyucu Süreler Nedir?

Bir işlemin yapılamayacağı zaman dilimini gösteren sürelere koruyucu süreler denilmektedir. Ceza Muhakemesi Kanununun 176. Maddesinin 4. Fıkrasında “çağrı kâğıdının tebliğiyle duruşma günü arasında en az bir hafta süre bulunması gerekir.” Düzenlemesine yer verilmiştir. Bu sürenin geçirilmesi herhangi bir hak kaybına yol açmayacakken 7 günlük sürenin aşılması sanığa bazı hakların verilmesini sağlayacaktır.

  • Düzenleyici Süreler Nedir?

Ceza Muhakemesi İşlemleri

        Sonucunda herhangi bir yaptırım öngörülmeksizin işlemin yapılacağı sürenin belirlenmesine düzenleyici süre denilmektedir.

Ayrıca süreler yasal ve takdiri süre olmak üzere ikiye ayrılır. Yasal süre; kanun koyucu tarafından belirlenen sürelerdir. Bu süreye itiraz, istinaf ve temyiz süreleri örnek verilebilmektedir. Hakimler tarafından belirlenen sürelere ise takdiri süre denilmektedir.

Ceza Muhakemesi Kanununun 39. Maddesi de ceza muhakemesi hukukunda sürelerin hesaplanmasını şu şekilde düzenlemiştir; “Gün ile belirlenen süreler, tebligatın yapıldığının ertesi günü işlemeye başlar. Süre, hafta olarak belirlenmiş ise, tebligatın yapıldığı günün, son haftada isim itibarıyla karşılığı olan günün mesai saati bitiminde sona erer. Süre, ay olarak belirlenmiş ise tebligatın yapıldığı günün, son ayda sayı itibarıyla karşılığı olan günün mesai saati bitiminde sona erer. Son bulduğu ayda sayı itibarıyla karşılığı olan gün yoksa; süre, ayın son günü mesai saati bitiminde sona erer. Son gün bir tatile rastlarsa süre, tatilin ertesi günü biter.”

          Sürelerin hesaplanmasında dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de idari izin günleridir. İdari izin günleri resmi tatillerden sayılmadığından bu günlerde süreler işlemeye devam etmektedir.

Eski Hale Getirme Nedir?

Eski hale getirme kurumu Ceza Muhakemesi Kanununun 40. Maddesi ve devamında düzenlenmiştir. Bu maddeye göre; “Kusuru olmaksızın bir süreyi geçirmiş olan kişi, eski hale getirme isteminde bulunabilir.”

          Eski hale getirme dilekçesi engelin kalkmasından itibaren 7 gün içinde verilmelidir. Söz konusu dilekçe usule ilişkin işlemleri yapan mahkemeye verilmektedir. Süresi içerisinde usul işlemi yapılsaydı esasa hangi mahkeme bakacaksa eski hale getirme dilekçesi hakkında da o mahkeme karar verecektir.

Ceza Muhakemesi Kanunun 42. Maddesi uyarınca eski hâle getirme isteminin kabulüne ilişkin karar kesindir ancak reddine karar verilmesi halinde reddine ilişkin karara karşı itiraz yoluna gidilebilmektedir.

Adli Tatil Nedir?

        Adli Tatil konusundaki düzenlemeler Ceza Muhakemesi Kanununun 331. Maddesinde bulunmaktadır. Bu maddeye göre; “Ceza işlerini gören makam ve mahkemeler her yıl bir eylülde başlamak üzere, yirmi temmuzdan otuz bir ağustosa kadar çalışmaya ara verirler. Soruşturma ile tutuklu işlere ilişkin kovuşturmaların ve ivedi sayılacak diğer hususların tatil süresi içinde ne suretle yerine getirileceği, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenir. Tatil süresince bölge adliye mahkemeleri ile Yargıtay, yalnız tutuklu hükümlere ilişkin veya Meşhud Suçların Muhakeme Usulü Kanunu gereğince görülen işlerin incelemelerini yapar. Adlî tatile rastlayan süreler işlemez. Bu süreler tatilin bittiği günden itibaren üç gün uzatılmış sayılır”

        Hukuk yargılaması ve ceza yargılamasında adli tatile rastlayan süreler yönünden farklı düzenlemeler mevcuttur. Ceza yargılamasında adli tatile rastlayan süreler tatilin bittiği günden itibaren 3 gün uzatılırken, hukuk yargılamasında ise 7 gün uzatılır.

Yasalarda yargılamasının ivedi olduğu kabul edilen suçlara şunlar örnek verilebilmektedir; Orman Kanunu ve Basın Kanununda belirtilen suçlar.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi YÜCEL

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu