Sigortacılık Faaliyetlerinin Denetlenmesi ve Düzenlenmesi

Sigortacılık alanında faaliyette bulunan kişi ve kuruluşların faaliyete başlamaları, faaliyetleri ve faaliyetlerini sona erdirmeleri her ülkede kurallara bağlanır ve her aşamada kurallara uygunluk devlet tarafından denetlenir. Dolayısıyla faaliyete başlangıç aşamasından faaliyetin sona erdirilmesine kadar her aşamada denetim söz konusudur.

Bugün sigortacılığın gelişmiş olduğu ülkelerde, sigorta ve reasürans şirketlerinin denetiminde devlet denetimi sistemi uygulanmaktadır. Bu sistemde kanunla öngörülen şartları yerine getiren sigorta ve reasürans şirketleri, çalışmaya başlayabilmek için devletten izin (ruhsatname) almak zorundadır.

Devlet adına izin verecek olan denetim makamı, sigorta ve reasürans şirketlerinin faaliyetleri esnasında ve sona ermelerinde de kanunda öngörülen esaslara uyulup olmadığını denetler.

Devlet denetiminin amacı, sigorta şirketlerinin taahhüt ettikleri ödemeleri yapabilecek ekonomik güce sahip olmalarını, böylece sigortaya güven duyulmasını sağlamaktır; fakat ödeme garantisi içermez.

Türkiye’de sigorta ve reasürans şirketleri ile sigortacılık alanında faaliyette bulunan diğer kişi ve kuruluşların faaliyetlerinin tabi olduğu esaslar ile faaliyetlerin bu esaslara uygun olarak yürütülüp yürütülmediğinin denetimine ilişkin temel kurallar, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu (SK) ile belirlenmiştir.

Sigortacılık faaliyetinin kurallara bağlanması ve denetlenmesi hakkındaki hükümler aslında özel teşebbüse müdahaledir. Ancak özel teşebbüsün ulusal ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun şekilde yürütülmesinin sağlanması zorunludur ve bu zorunluluk müdahaleyi haklı kılmaktadır.

Türk hukukunda sigortacılık faaliyetinin kurallara bağlanması ve denetlenmesine, dolayısıyla çalışma serbestîlerinin kısıtlanmasına ilişkin düzenlemelerin dayanağı “Devlet, özel teşebbüslerin milli ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini, güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alır.” şeklindeki Anayasa’nın 48. maddesinin 2. fıkrası hükmüdür.

Burada temel amaç ekonomik yapısı güçlü şirketlerin bu faaliyetleri yürütmesidir. Sigortacılık faaliyetinde bulunmak için kişinin parası olması gerekir. Bir diğer şart ise kişinin geçmişinin temiz olması lazımdır.

Ekonomik suçlar bakımından; kişi daha önce iflas ettiyse konkordato ilan ettiyse vs. bu alana giremez.

Sigortacılık Faaliyetlerinin Denetim Makamı

SK m. 28 / 1 hükmüne göre “Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta şirketleri, reasürans şirketleri, özel kanunlarına göre sigortacılık faaliyetinde bulunan kuruluşlar, sigorta ve reasürans aracıları, sigorta eksperlik faaliyetleri, aktüerler ve sigortacılık işlemi yapan veya sigortacılık alanında faaliyet gösteren diğer kişilerin her türlü sigortacılık işlemlerinin denetimi, Sigorta Denetleme Kurulu tarafından yapılır.”

Sigorta Denetleme Kurulu, bir başkan ile sigorta denetleme uzmanları, sigorta denetleme aktüerleri ile bunların yardımcılarından oluşur.

SK ve diğer kanunların sigortacılığa, sigortaya veya sigortacılık alanında faaliyet gösteren kişi ve kuruluşlara ilişkin hükümleri gereğince Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanlığa veya Müsteşarlığa verdiği teftiş, denetim, inceleme ve soruşturma görev ve yetkileri, sigorta denetleme uzmanları, sigorta denetleme aktüerleri ve bunların yardımcıları eliyle ifa edilir ve kullanılır (SK m. 28 / 2).

Sigorta Denetleme Kurulu tarafından yapılan iş, inceleme ve durum tespitidir; icrai kararları alacak olan denetim makamı, Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakanlıktır.

Sigortacılık Faaliyetlerine İlişkin Denetim Sistemleri:

Sigortacılık faaliyetlerine ilişkin denetim sistemlerini ayrı ayrı incelemekte fayda bulunmaktadır. Buna göre;

Sigortacılık Faaliyetlerine İlişkin Aleniyet Sistemi

Devlet, sigorta şirketlerinin mali durumlarının hem faaliyete başlarken hem de belirli zamanlarda ilan edilmesini mecbur kılar.

Sigortacılık Faaliyetlerine İlişkin Normatif Sistem

Devlet kural koyar. Devlet “bu alanda faaliyet gösterecek olanlar şu esaslara riayet etmelidirler” der. Ancak bu sistemde devletin takdir yetkisi yoktur. Kurala uyduğunuz zaman sigortacılık yapma hakkını elde edersiniz.

Sigortacılık Faaliyetlerine İlişkin Materyal Sistem

Devlet hem normatif sistemde olduğu gibi kural koyar hem de materyal sistemde takdir yetkisine sahiptir.

Türkiye’de Kimler Sigortacılık Faaliyetinde Bulunabilir?

Burada 3 tip sınırlama vardır:

• Şirket tipinde sınırlama,
• Faaliyet konusunun sınırlanırılması,
• Branş sınırlaması.

Şirket Tipinde Sınırlama

Sadece anonim ve kooperatif şirketler faaliyette bulunabilir. Limited, komandit, adi ortaklık vs. bunlar sigorta şirketi olamaz.

Sadece anonim şirket tarzında yapılanan sigorta şirketlerinin kuruluşu izne tabidir. Reasürans şirketleri ve kooperatif esasına dayanan sigorta şirketlerinin kuruluşu izne tabi değildir. (Reasürans: Sigortanın sigorta edilmesi.)

Faaliyet Konusunun Sınırlandırılması

Sigorta şirketleri sigorta işlemleri ve bunlarla doğrudan bağlantısı bulunan işler dışında başka hiçbir işle iştigal edemez.

Branş Sınırlaması

Sigorta şirketleri hayat ve hayat dışı sigorta faaliyetinde bulunabilir. Aynı şirket çatısı altında aynı tüzel kişilik içinde hem hayat hem de hayat dışı alanda faaliyet gösterilemez.

Sigorta hukukuna ilişkin dava ve işlemlerin takibinin vekil aracılığıyla yürütülmesi hak kaybının engellenmesi için oldukça önemlidir. Ekin Hukuk Bürosu olarak sigorta hukuku alanında uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.

 Av. Ahmet EKİN & Şevval Asude DOĞAN