Bölgesel Kamu Kurumları ve Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları

Bölgesel kamu kurumları; GAP Bölge Kalkınma İdareleri, Doğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi, Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi ve Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresidir.

GAP Bölge Kalkınma İdaresi

GAP bölge kalkınma idaresi, 1989 yılında kurulmuş olup Türkiye’nin ilk bölge kalkınma idaresi niteliği taşımaktadır. Görev süresi 23 yıldır. Cumhurbaşkanı isterse bu görev süresini uzatabilir.

GAP bölge kalkınma idaresi Gaziantep merkezlidir. Ayrıca Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Kilis, Mardin, Şanlıurfa, Siirt ve Şırnak illerini de kapsar.

GAP, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Sahip olduğu kaynakları değerlendirerek yöre halkının gelir düzeyini ve yaşam kalitesini yükseltmek, bu bölgeler ile diğer bölgeler arasındaki gelişmişlik farkını gidermek, kırsal alandaki verimliliği ve istihdam oranını arttırmak suretiyle ulusal düzeyde ekonomik gelişme ve sosyal istikrar hedeflerine katkıda bulunmak amacıyla kurulmuştur.

Güneydoğu Anadolu projesi bölge kalkınma idaresi teşkilatı, Güneydoğu Anadolu projesi Yüksek Kurulu ve Güneydoğu Anadolu projesi bölge kalkınma idaresi başkanlığından oluşmaktadır.

Güneydoğu Anadolu bölge kalkınma projesinin başkanı Cumhurbaşkanı tarafından atanır. İdare kamu tüzel kişiliğine sahiptir. Sayıştay mali denetimini yapmakla yükümlüdür.

Doğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi

Doğu Anadolu projesi bölge kalkınma idaresi 2011 yılında kurulmuştur. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlıdır. İdare kamu tüzel kişiliğine sahiptir. Görev süresi 5 yıldır. Ayrıca Cumhurbaşkanı isterse görev süresini uzatabilir.

Doğu Anadolu projesi bölge kalkınma idaresinin başkan ve başkan yardımcılarını Cumhurbaşkanı atar. Özel bütçelidir ve sayıştay denetimine tabi tutulur.

Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi

Konya ovası projesi bölge kalkınma idaresi 2011 yılında kurulmuştur. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlıdır ve kamu tüzel kişiliğine sahiptir.

Konya ovası projesi bölge kalkınma idaresinin merkezi Konya’dır. Ayrıca Aksaray Karaman, Niğde, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Yozgat’ı da kapsar.

Konya ovası projesi bölge kalkınma idaresinin görev süresi 5 yıldır. Ancak Cumhurbaşkanı kararıyla bu sürenin arttırılabilmesi mümkündür. Başkan ve başkan yardımcılarını Cumhurbaşkanı atar. İdare özel bütçelidir ve sayıştayın denetimine tabi tutulur.

Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma Projesi

Doğu Karadeniz projesi bölge kalkınma idaresi 2.011 yılında kurulmuştur. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlıdır. İdare kamu tüzel kişiliğine sahiptir. Görev süresi 5 yıldır cumhurbaşkanının talimatıyla bu görev süresi uzatılabilir. 

Giresun merkezlidir. Ayrıca Artvin, Bayburt, Gümüşhane, Ordu, Rize, Samsun, Trabzon, Tokat, Amasya ve Çorum’u da kapsar.

Doğu Karadeniz projesi bölge kalkınma idaresinin başkan ve başkan yardımcıları Cumhurbaşkanı tarafından atanır. İdare özel bütçeli midir ve sayıştay’ın denetimine tabi tutulur.

Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları

Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu tüzel kişiliğini doğrudan doğruya anayasadan almaktadır. Tüzel kişiliğe sahiptir.

Anayasa madde 135 gereğince; “Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzelkişilikleridir.

Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüslerinde asli ve sürekli görevlerde çalışanların meslek kuruluşlarına girme mecburiyeti aranmaz.

(Değişik fıkra: 23/7/1995-4121/13 md.) Bu meslek kuruluşları, kuruluş amaçları dışında faaliyette bulunamazlar. 

(Değişik fıkra: 23/7/1995-4121/13 md.) Bu meslek kuruluşları ve üst kuruluşları organlarının seçimlerinde siyasi partiler aday gösteremezler. 

(Değişik fıkra: 23/7/1995-4121/13 md.) Bu meslek kuruluşları üzerinde Devletin idari ve mali denetimine ilişkin kurallar kanunla düzenlenir.

(Değişik fıkra: 23/7/1995-4121/13 md.) Amaçları dışında faaliyet gösteren meslek kuruluşlarının sorumlu organlarının görevine, kanunun belirlediği merciin veya Cumhuriyet savcısının istemi üzerine mahkeme kararıyla son verilir ve yerlerine yenileri seçtirilir.

(Değişik fıkra: 23/7/1995-4121/13 md.) Ancak, milli güvenliğin, kamu düzeninin, suç işlenmesini veya suçun devamını önlemenin yahut yakalamanın gerektirdiği hallerde gecikmede sakınca varsa, kanunla bir merci, meslek kuruluşlarını veya üst kuruluşlarını faaliyetten men ile yetkilendirilebilir. Bu merciin kararı, yirmidört saat içerisinde görevli hakimin onayına sunulur. Hakim, kararını kırksekiz saat içinde açıklar; aksi halde, bu idari karar kendiliğinden yürürlükten kalkar.”

Türkiye’deki Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları ve Üst Kuruluşları Nelerdir?

Türkiye’deki kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları aşağıda sayılmıştır:

• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile ticaret ve sanayi odaları, ticaret odaları, sanayi odaları, deniz ticaret odaları ve ticaret borsaları.
• Türkiye esnaf ve sanatkarlar Konfederasyonu ile esnaf ve sanatkar odaları, esnaf ve sanatkar odaları birlikleri, esnaf ve sanatkar federasyonları.
• Türkiye Ziraat odaları birliği ile Ziraat odaları.
• Türk mühendis ve mimar odaları birliğe ile mimar ve mühendis odaları ile şehir plancıları odası.
• Türk tabipleri birliği ve tabip odaları.
• Türk diş hekimleri birliği ile diş hekimleri odaları.
• Türk veteriner hekimleri birliği ile veteriner hekim odaları.
• Türk eczacıları birliği ile eczacı odaları.
• Türkiye Barolar Birliği ile barolar.
• Türkiye serbest muhasebeci ve mali müşavir odalarıyla yeminli mali müşavir odaları.
• Türkiye’nin oteller birliğiyle noter odaları.
• Türkiye bankalar birliği.
• Türkiye katılım bankaları birliği. 
• Türkiye sermaye piyasası aracı kuruluşları birliği.
• Türkiye sigorta ve reasürans şirketleri birliği.
• Türkiye seyahat acentaları birliği.
• Türkiye değerleme uzmanları birliği.
• Türkiye tohumcular birliği ve tohumculuk sektöründeki alt birlikler.
• Turist rehberleri derneği.
• Finansal kurumlar birliği.
• Türkiye ödeme ve elektronik para kuruluşları birliği.

Duygu Maide KARATAŞ & Av. Ahmet EKİN