Ceza Muhakemesinde Hüküm Çeşitleri
Hüküm Yargılama Makamı Önüne Getirilen Uyuşmazlığı Çözen Karardır. Duruşmanın Sona Erdiği Açıklandıktan Sonra Hüküm Verilir. Duruşmanın Bittiği Bildirilmeden Hükmün Açıklanması Mümkün Değildir. Ceza Muhakemesi Kanununda 7 Çeşit Hüküm Bulunmaktadır. Bunlar; Beraat, Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı, Mahkumiyet Kararı, Güvenlik Tedbirine Hükmedilmesi, Davanın Reddi, Davanın Düşmesi, Adli Yargı Dışındaki Bir Yargı Merciine Yönelik Görevsizlik.
Beraat Kararı Nedir?
Beraat kararı ile eylemle sanık arasında bir ceza ilişkisi kurulamadığı ifade edilir. Beraat kararı verilebilecek haller Ceza Muhakemesi Kanununun 223. Maddesinin 2. Fıkrasında şu şekilde düzenlenmiştir;
|
Derhal beraat kararı verilebilecek hallerde durma, düşme veya ceza verilmesine yer olmadığına karar verilemez.
Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı Nedir?
Bu halde failin gerçekleştirdiği eylem suç oluşturmaktaysa da failin cezalandırılabilmesi mümkün değildir. Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı verilebilecek haller şu şekildedir:
Sanığın Kusurunun Bulunmaması Sebebiyle Ceza Verilemeyecek Haller;
- Yüklenen suçla bağlantılı olarak yaş küçüklüğü, akıl hastalığı veya sağır ve dilsizlik hali ya da geçici nedenlerin bulunması,
- Yüklenen suçun hukuka aykırı fakat bağlayıcı emrin yerine getirilmesi suretiyle veya zorunluluk hali ya da cebir veya tehdit etkisiyle işlenmesi,
- Meşru savunmada sınırın heyecan, korku ve telaş nedeniyle aşılması,
- Kusurluluğu ortadan kaldıran hataya düşülmesi, Hallerinde, kusurunun bulunmaması dolayısıyla ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir.
İşlenen Eylemin Suç Olmasına Rağmen Faile Ceza Verilemeyecek Haller
(4) İşlenen fiilin suç olma özelliğini devam ettirmesine rağmen;
- Etkin pişmanlık,
- Şahsî cezasızlık sebebinin varlığı,
- Karşılıklı hakaret,
- İşlenen fiilin haksızlık içeriğinin azlığı,
Dolayısıyla, faile ceza verilmemesi hallerinde, ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir.
Mahkumiyet Kararı Nedir?
Mahkumiyet kararı sanığın üzerine yüklenen suçu işlediğinin sabit olduğunu gösterir karardır.
Güvenlik Tedbiri Kararı Nedir?
Ceza Muhakemesi Kanununun 223. Maddesinin 6. Fıkrasına göre; “Yüklenen suçu işlediğinin sabit olması halinde, belli bir cezaya mahkûmiyet yerine veya mahkûmiyetin yanı sıra güvenlik tedbirine hükmolunur.”
Davanın Reddi Kararı Nedir?
Davanın reddi kararı aynı eylem nedeniyle aynı sanık için önceden verilmiş bir hüküm veya açılmış dava olduğunu belirten karardır. Davanın reddine iki halde karar verilebilir. Bunlar;
- Kesin Hüküm: Aynı eylem sebebiyle aynı sanık için önceden verilmiş hükmün varlığı
- Derdestlik: Aynı eylem nedeniyle önceden açılmış davanın bulunması hali.
Düşme Kararı Nedir?
Düşme kararı, cezai uyuşmazlığın çözülmesinde bir hukuksal yarar kalmadığını açıklayan karardır. Ceza Muhakemesi Kanununun 223. Maddesinin 8. Fıkrası düşme kararının verilebilmesi için; “Türk Ceza Kanununda öngörülen düşme sebeplerinin varlığı ya da soruşturma veya kovuşturma şartının gerçekleşmeyeceğinin anlaşılması hallerinde, davanın düşmesine karar verilir. Ancak, soruşturmanın veya kovuşturmanın yapılması şarta bağlı tutulmuş olup da şartın henüz gerçekleşmediği anlaşılırsa; gerçekleşmesini beklemek üzere, durma kararı verilir.” Düzenlemesine yer verilmiştir.
Düşme nedenlerine sanığın ölümü, genel af, şikayetten vazgeçme, ön ödeme, dava zamanaşımının dolması verilebilir. Ceza muhakemesi koşullarının gerçekleşmeyeceğinin kesin olarak anlaşılması halinde de düşme kararı verilmektedir.
Hüküm Kurma Usulü Nasıldır?
Mahkemece karar ve hükümler oybirliği veya oyçokluğuyla verilir. Karşı oya tutanakta yer verilir; gerekçesi de tutanakta gösterilir.
Müzakerede ancak karara ve hükme katılacak hâkimler bulunur. Mahkeme başkanı, mahkemesinde staj yapmakta olan hâkim ve avukat adaylarının müzakere sırasında hazır bulunmalarına izin verebilir.
Müzakereyi mahkeme başkanı yönetir. Mahkeme başkanı, kıdemsiz üyeden başlayarak oyları ayrı ayrı toplar ve en sonra kendi oyunu verir. Mahkeme başkan ve üyelerinden hiçbiri herhangi bir konu veya sorun üzerinde azınlıkta kaldığını ileri sürerek oylamaya katılmaktan çekinemez. Oylar dağılırsa sanığın en çok aleyhine olan oy, çoğunluk meydana gelinceye kadar kendisine daha yakın olan oya eklenir.
Hüküm Nasıl Açıklanır?
Hükmün açıklanması hususu Ceza Muhakemesi Kanununun 231. Maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir; “Duruşma sonunda, 232 nci maddede belirtilen esaslara göre duruşma tutanağına geçirilen hüküm fıkrası okunarak gerekçesi ana çizgileriyle anlatılır. Hazır bulunan sanığa ayrıca başvurabileceği kanun yolları, mercii ve süresi bildirilir. Beraat eden sanığa, tazminat isteyebileceği bir hâl varsa bu da bildirilir. Hüküm fıkrası herkes tarafından ayakta dinlenir.”
Hükmün başına “Türk Milleti adına” verildiği yazılır. Bu hususun belirtilmemesi uygulamada bozma nedenidir. Hükmün başında şu bilgilerin yer alması gerekmektedir; “Hükmü veren mahkemenin adı, Hükmü veren mahkeme başkanının ve üyelerinin veya hâkimin, Cumhuriyet savcısının ve zabıt kâtibinin, katılanın, mağdurun, vekilinin, kanunî temsilcisinin ve müdafiin adı ve soyadı ile sanığın açık kimliği, Beraat kararı dışında, suçun işlendiği yer, tarih ve zaman dilimi, Sanığın gözaltında veya tutuklu kaldığı tarih ve süre ile halen tutuklu olup olmadığı”
Hakim ve mahkemenin her türlü kararı karşı oy dahil gerekçeli olarak yazılmalıdır.
Hükmün gerekçesi ve varsa karşı oy gerekçesi, tümüyle tutanağa geçirilmemişse açıklanmasından itibaren en geç onbeş gün içinde dava dosyasına konulur.
Şayet verilen hüküm mahkumiyet hükmü ise bu durumda; “iddia ve savunmada ileri sürülen görüşler, delillerin tartışılması ve değerlendirilmesi, hükme esas alınan ve reddedilen delillerin belirtilmesi; bu kapsamda dosya içerisinde bulunan ve hukuka aykırı yöntemlerle elde edilen delillerin ayrıca ve açıkça gösterilmesi, ulaşılan kanaat, sanığın suç oluşturduğu sabit görülen fiili ve bunun nitelendirilmesi; bu hususta ileri sürülen istemleri de dikkate alarak, Türk Ceza Kanununun 61 ve 62 nci maddelerinde belirlenen sıra ve esaslara göre cezanın belirlenmesi; yine aynı Kanunun 53 ve devamı maddelerine göre, cezaya mahkûmiyet yerine veya cezanın yanı sıra uygulanacak güvenlik tedbirinin belirlenmesi, Cezanın ertelenmesine, hapis cezasının adlî para cezasına veya tedbirlerden birine çevrilmesine veya ek güvenlik tedbirlerinin uygulanmasına veya bu hususlara ilişkin istemlerin kabul veya reddine ait dayanaklar” bilgilerine hükümde yer verilmesi gerekmektedir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Nedir?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması Ceza Muhakemesi Kanununun 231. Maddesinin 5. Fıkrasında; “Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukukî sonuç doğurmamasını ifade eder.” Şeklinde düzenlenmiştir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Koşulları Nelerdir?
Suça İlişkin Koşullar
- Suç uzlaştırmaya tabi ise uzlaştırma denenmiş ancak sonuç alınamamış olmalı
- Suç Anayasanın 174. Maddesinde düzenlenen suçlardan olmamalı
- Terör ve askerlik kapsamındaki suçlardan olmamalıdır.
Cezaya İlişkin Koşullar
Yapılan yargılama sonucunda sanık hakkında iki yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezasına hükmedilmelidir.
Sanığa İlişkin Koşullar
- Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmamış olması, (Sanık kasıtlı bir suçtan mahkum olmadığı halde adli sicil kaydında denetimli serbestlik tedbiri varsa, HAGB kurumundan faydalanabilir.)
- Sanık suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararı gidermeli (zarar aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin yoluyla giderilebilir) (Mağdurun uğradığı zarar tamamen değil, kısmen giderildiği takdirde HAGB kararı verilebilmesi için mağdurun HAGB kararı verilmesine rıza göstermesi gerekir)
- Sanık hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını kabul etmeli,
- Sanık hakkında denetim süresi içerisinde başka HAGB kararı verilmemeli
Subjektif Koşul:
Mahkemece sanığın kişilik özellikleri ve davranışları dikkate alınarak yeniden suç işlemeyeceği konusunda kanıya varılması gerekmektedir.
Şu hallerde hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez:
- Karşılıksız çek keşide etme suçu,
- İmar Kirliliğine Neden Olma Suçu,
- Disiplin veya tazyik hapsi gerektiren fiiller,
- Anayasanın 174 üncü maddesinde koruma altına alınan inkılâp kanunlarında yer alan suçlar.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Sonuçları Nelerdir?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmesi halinde sanık 5 yıl süreyle denetime tabi tutulur. 18 yaşından küçük çocuklar için ise söz konusu denetim süresi 3 yıldır. Sanığın geçirdiği bu süreç sonucunda şu sonuçlar oluşabilir;
- Sanık denetim süresi içinde kasten bir suç işlemez ise hüküm ortadan kaldırılarak davanın düşmesine karar verilir.
- Sanık, denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işler veya hakimin belirlediği yükümlülüklere aykırı hareket ederse açıklanması geri bırakılan hüküm mahkeme tarafından açıklanır. Denetim süresi içerisinde kasıtlı suç işleyen sanık hakkında açıklanması geri bırakılan hüküm açıklanır ve bu hükmün seçenek yaptırımlara çevrilmesi veya ertelenmesi mümkün olmaz.
Açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen hükümde, mahkûm olunan hapis cezası ertelenemez ve kısa süreli olması halinde seçenek yaptırımlara çevrilemez.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmesi halinde yargılama giderleri sanığın üzerine bırakılır.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararına Nasıl İtiraz Edilir?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına karşı, kararın tebliğ edilmesinden itibaren 7 gün içinde itiraz edilebilir. İtiraz kararı veren mahkemeye verilecek bir dilekçe vasıtasıyla yapılır. Kararı veren mahkeme itirazı kendisi değerlendirir ve kararı düzeltebilir. Kararı veren mahkeme, kararına yapılan itirazı yerinde görmezse itiraz dilekçesini itirazı incelemeye yetkili mahkemeye gönderir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına kararına itirazı değerlendirecekler merciler Ceza Muhakemesi Kanununun 268. Maddesinin 3. Fıkrasında şu şekilde düzenlenmiştir;
|
Sanık aynı zamanda Devlet memuru ise hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı memuriyetini etkiler mi?
Hükmün açıklanmasına karar verilmesi halinde hüküm sanık açısından sonuç doğurmayacağından memuriyete engel olacak bir mahkumiyet hükmünden de bahsedilemez.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi YÜCEL
