Delil Yasakları Nelerdir?
Anayasanın 38. maddesinin 6. fıkrasına göre; yasaya aykırı elde edilmiş bulgular kanıt olarak değerlendirilememektedir. Ceza Muhakemesi Kanunu da her ne kadar delil serbestisi ilkesini benimsemişse de atılı suç ancak hukuka uygun delillerle ispat edilebilmektedir. Hukuka aykırı delil kavramı, “hukuk sistemine, dolayısıyla da hukuk kurallarına aykırı biçimde elde edilmiş delil” olarak tanımlanabilir. Ortaya konulan kayıtların kanuna aykırı olarak elde edildiği anlaşılırsa bu halde reddolunur yani hükme esas alınmaları mümkün değildir.
Hükmün gerekçesinde gösterilmesi gereken hususlar Ceza Muhakemesi Kanununun 230. maddesinde düzenlenmiş olup bunlardan biri de “Delillerin tartışılması ve değerlendirilmesi, hükme esas alınan ve reddedilen delillerin belirtilmesi; bu kapsamda dosya içerisinde bulunan ve hukuka aykırı yöntemlerle elde edilen delillerin ayrıca ve açıkça gösterilmesi” dir.
Delil yasakları kanıt elde etme yasakları ve kanıt değerlendirme yasakları olarak ikiye ayrılmaktadır.
Kanıt Elde Etme Yasakları Nelerdir?
Kanıt elde etme yasakları; konuda, araçta, yöntemde yasaklar ve nispi yasaklar olmak üzere dört çeşittir.
İspat Konusu Yasaklar Nelerdir?
Bazı ispat konularının niteliği gereği kanıt olarak kullanılması yasaktır. Bu yasaklara örnek olarak;
- Ceza Muhakemesi Kanununun 148.maddesinin 4. fıkrasına göre; “Müdafi hazır bulunmaksızın kollukça alınan ifade, hâkim veya mahkeme huzurunda şüpheli veya sanık tarafından doğrulanmadıkça hükme esas alınamaz.”
- Ceza Muhakemesi Kanununun 253. maddesinin 20. fıkrasındaki; “Uzlaştırma müzakereleri sırasında yapılan açıklamalar, herhangi bir soruşturma ve kovuşturmada ya da davada delil olarak kullanılamaz”
İspat Aracı Yasakları Nelerdir?
Delillerin elde edilmesinde bazı araçların kullanılması yasaktır. Bu yasaklara örnek olarak; sanıklarla tanıklıktan çekilebilecek kişiler arasındaki mektupların delil olarak kullanılamaması verilebilir.
İspat Yöntemi Yasakları Nelerdir?
Kanıtların elde edilmesinde bazı ispat yöntemlerinin kullanılması yasaktır. Bu yasaklara örnek olarak;
- Ceza Muhakemesinin 148. maddesinin 3. fıkrası düzenlemesi; “Yasak usullerle elde edilen ifadeler rıza ile verilmiş olsa da delil olarak değerlendirilemez.”
- Ceza Muhakemesi Kanununun 148. maddesinin 2. fıkrası düzenlemesi; “ Kanuna aykırı bir yarar vaat edilemez.” örnek verilebilir
Nispi İspat Yasakları Nelerdir?
Kanıtların elde edilmesinin bazı kişi ya da makamlarca gerçekleştirilmesi yasaklanmıştır. Örneğin 148. maddenin 5. fıkrasına göre; “Şüphelinin aynı olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alınması ihtiyacı ortaya çıktığında, bu işlem ancak Cumhuriyet savcısı tarafından yapılabilir.”
Kanıt Değerlendirme Yasakları Nelerdir?
Delillerin değerlendirilmesi, ceza muhakemesinde karar verme yetkisini haiz (soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı, kovuşturma aşamasında hakim) olanların evrelerde toplanan delillerden sonuç çıkarıp bu sonucu kararlarında kullanmaları demektir. Bir bulgunun delil olarak değerlendirme konusu yapılabilmesi için, akla ve maddi gerçeğe uygun olması ile hukuka uygun olması gerekir. Kanıt değerlendirme yasaklarına şu haller örnek verilebilir:
Tanıklıkla İlgili Yükümlülüklerin İhlali
Tanıklıktan çekinebilecek olan kimselere, dinlenmeden önce tanıklıktan çekinebilecekleri bildirilir. Aksi halde beyanları hükme esas alınamaz.
Koruma Tedbirleriyle İlgili Hükümlerin İhlali
Şüpheli veya sanığın tanıklıktan çekinebilecek kişilerle arasındaki iletişimi kayda alınamaz. Kayda alma gerçekleştikten sonra bu durumun anlaşılması hâlinde, alınan kayıtlar derhâl yok edilir
Aydınlatma Yükümlülüklerinin İhlali
İfade esnasında şüpheliye müdafi seçme hakkının bulunduğu ve onun hukukî yardımından yararlanabileceği, müdafiin ifade veya sorgusunda hazır bulunabileceği, kendisine bildirilir. Aksi halde elde edilen delillerin kullanılması mümkün olmamaktadır.
Yasak Ağacın Zehirli Meyvesi Kuralı Nedir?
Hukuka aykırı deliller vasıtasıyla elde edilen diğer deliller, Anglo- Amerikan hukuk sisteminde, “zehirli ağacın meyvesi” olarak nitelenir ve yargılamada kullanılamaz.
Hukuka aykırı delillerden elde dilen bulgular ceza muhakemesi kurallarına göre başlangıç şüphesi dahi oluşturmamaktadır.
| Yargıtay 19. Ceza Dairesi 2015/7882 E. 2015/6791 K. 09.11.2015 T. Hukuk kurallarına aykırılık kavramı bir bütündür. Hukukun bir dalına veya bir kanuna aykırı sayılan bir husus diğer bir kanuna veya hukuka uygun sayılamaz. Hukukun uygulanmasında hukuka uygun olmayan bir şeyin üzerine meşru bir şey bina edilemez. Örneğin, yasak yöntemlerle alınan savunmada belirtilen adreste hukuka uygun bir arama yapılsa bile elde edilen deliller hukuka aykırı olacaktır. Buna “hukuka aykırı delillerin dolaylı etkisi, uzak etkisi” ya da “zehirli ağacın meyvesi de zehirlidir” denilmektedir. Bu itibarla ikrar olarak kabul edilen bu itiraflar mahkûmiyet için geçerli ve yeterli değildir. |
Hukuku Aykırı Dosyadan Çıkartılması Nasıl Olur?
Ceza muhakemesi hukukunda hukuka aykırı kanıtların dosyadan çıkarılıp çıkarılmayacağı her ne kadar tartışmalı olsa da hakim bu kanıtlardan etkilenebileceği için dosyadan çıkarılması gerektiği görüşü doktrinde mevcuttur. Bu kapsamda Ceza Muhakemesi Kanununun hüküm başlıklı 230. maddesinin 1. fıkrasında; “Delillerin tartışılması ve değerlendirilmesi, hükme esas alınan ve reddedilen delillerin belirtilmesi; bu kapsamda dosya içerisinde bulunan ve hukuka aykırı yöntemlerle elde edilen delillerin ayrıca ve açıkça gösterilmesi.” düzenlemesine yer verilmiştir.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi YÜCEL
