Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip Nasıl Olur?

Rehin, bir alacağın taşınır veya taşınmaz bir mal ile güvence altına alınmasıdır.

Rehni paraya çevrilmesi yoluyla takip, alacağı bir rehinle güvence alınmış alacaklının, bazı istisnai durumlar dışında, alacağını elde etmek amacıyla başvurmak zorunda olduğu bir yoldur. Bu yola başvurabilmek için öncelikle bir rehinin varlığı söz konusu olmalıdır

Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takipte, alacaklı ödenmeyen alacak yerine rehinli malın aynen kendisine verilmesini isteyemez. Bu yönde yapılan anlaşmalar da geçersizdir. (TMK m.873, 949)

Rehnin paraya çevrilmesi süreci içinde HACİZ AŞAMASI yoktur. Zira bu yolda paraya çevrilecek mal ya da hak, takipten önce güvence altına alınmıştır.

Önce Rehine Başvurma Kuralı Nedir?

Rehinli alacaklar için icra hukuku bakımından rehnin paraya çevrilmesi yoluna başvurma zorunluluğu şeklinde bir kural bulunmaktadır. Alacağı rehinle güvence altına alınmış bir alacaklı, alacağını icra takibi yoluyla elde etmek isterse kural olarak önce rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip yapmalıdır.

Bu yasak sadece icra ve iflas takipleri için geçerli dava açmaya engel bir unsur değildir.İİK m.150 hükmü çerçevesinde düzenlendiği gibi Rehin alacaklısı borçluya karşı alacak davası açabilir; fakat alacak davasında alınan ilam, ilamlı takibe konulamaz. Alacaklı bu ilama dayanarak sadece rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip yapılabilir.

• Önce rehne başvurma zorunluluğu asıl borç için getirilmiş olup kural olarak müteselsil kefiller hakkında uygulanmaz.
• Önce rehine başvurma zorunluluğu kamu düzenine ilişkin olur taraflar sözleşmeyle aksini kararlaştıramazlar. Aykırılık durumunda itiraz değil şikayet yoluna başvurulmalıdır. Bu düzenleme kamu düzenine yönelik olup süresiz şikayete tabidir.
• Bu takip yoluna başvurulduğunda rehinli malın satışı sonucu bedel alacak miktarını karşılamazsa alacaklı, kalan Rehinle Karşılanmayan Kısım İçin haciz veya iflas yoluyla takip yapılabilir. Alacağın bir kısmı rehinle güvence altına alınmışsa geri kalan kısmı için haciz veya iflas yoluyla takip yapılabilir.

Rehin ve ipotekle temin edilmiş alacaklar:

Madde 45 – Rehinle temin edilmiş bir alacağın borçlusu iflasa tabi şahıslardan olsa bile alacaklı yalnız rehinin paraya çevrilmesi yoliyle takip yapabilir. Ancak rehinin tutarı borcu ödemeğe yetmezse alacaklı kalan alacağını iflas veya haciz yoliyle takip edebilir.

Madde 152

Alacağı irat senedinden veya bir taşınmaz mükellefiyetinden doğmayan alacaklı, bu suretle tahsil edemediği alacağı için borçlunun sıfatına göre iflas veya haciz yoluna gidebilir.

Önce rehine başvurma kuralının bazı istisnaları vardır:

• Alacağı rehinle güvence altına alınmış alacaklı, bu alacağı için aynı zamanda Kambiyo Senedi almışsa doğrudan kambiyo senetlerine özgü haciz veya iflas yoluna başvurabilir. (İİK m.45/3 ; 167/1)
• Sermaye Piyasası’nda (m.38/A-1) tanımlanan KONUT FİNANSMANINDAN kaynaklanan rehinle temin edilmiş alacaklar ile TOPLU KONUT İDARESİ BAŞKANLIĞI’NIN rehinle temin edilmiş alacaklarının takibinde önce rehne başvurma kuralı geçerli değildir.(İİK m.45/2)
• İpotekle güvence altına alınmış olan FAİZ (TMK m.790) ve YILLIK TAKSİT ALACAKLARI için rehin alacaklısı,rehnin paraya çevrilmesi yoluna başvurmak zorunda değildir.Haciz ya da iflas yoluyla takip yapabilir.(İİK m.45/4)
• Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takipte sadece rehin hakkına itiraz olunduğu takdirde alacaklı, rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takipten vazgeçerek takibin haciz yoluyla devamını isteyebilir.(İİK m.147/2)
• Gemi alacakları, gemi üzerinde, sözleşmesel veya yasal bir rehin hakkı bulunsa bile iflas yoluyla takip yapabilir. (TTK m.1378/1)

Taşınır Rehnin Paraya Çevrilmesi Nasıl Olur?

İcra ve İflas Hukukuna göre ,taşınır rehin terimi;

• Teslime bağlı rehinleri,
• TMK’nın 940.maddesindek öngörülen rehinleri,
• Ticari işletme rehnini,
• Hapis hakkını,
• Alacak ve öteki haklar üzerindeki rehinleri

Kapsamaktadır.( İİK m.23/1, b.2)

Taşınır Rehninin Paraya Çevrilmesi Yoluyla İlamsız Takip

Rehin alacaklısının alacağı ilama veya ilam niteliğindeki bir belgeye dayanmıyorsa, ipotek akit tablosu kayıtsız şartsız para borcunu ihtiva etmiyorsa, rehin alacaklısı rehnin paraya çevrilmesi yoluyla ilamsız takibe başvurabilir.

Taşınır rehninin paraya çevrilmesi yoluyla ilamsız takip, Alacaklının takip talebini doldurup icra dairesine yazılı veya sözlü olarak başvurmasıyla birlikte başlar. Usulüne uygun dolduran (İİK m.58’de düzenlenmiştir.) takip talebini alan icra müdürü borçluya bir ödeme emri gönderir.

Bu ödeme emrinde bulunması gerekenler İİK.m.146’da düzenlenmiş olup şu şekildedir:

• Takip talebindeki kayıtlar
• Ödeme süresinin 15 gün olduğu
• 7 gün içinde itiraz edilebileceği
• Ödenmezse ve itiraz edilmezse rehinli taşınırın satılacağı
• 7 gün içerisinde rehin hakkına itiraz edilmezse takipteki rehin hakkının kabul edilmiş sayılacağı,
• Sadece rehin hakkına itiraz edilirse alacaklının rehin hakkından vazgeçerek haciz yoluyla  takibe başlanılacağı

Ödeme emri :

Madde 146 –Takip talebi üzerine, icra dairesi, keyfiyeti merhun üzerinde sonra gelen rehin hakkı sahibine bir ihbarname ile bildirir ve borçlu ile rehin maliki üçüncü şahsa aşağıdaki kayıtlara uygun olmak üzere birer ödeme emri gönderir: 1. Ödeme müddeti onbeş gündür. 2. Yedi gün içinde itiraz olunmaz ve 1 numaralı bendde yazılı müddet içinde borç ödenmezse rehnin satılacağı bildirilir. i sayılacağı belirtilmiştir.

Ödeme emri eline ulaşan borçlunun başvurabileceği iki yol vardır;

• ÖDEME EMRİNE İTİRAZ ETMEYEBİLİR
• ÖDEME EMRİNE İTİRAZ EDEBİLİR

Ödeme Emrine İtiraz Etmemenin Sonuçları

Ödeme emri eline ulaşan borçlu 15 gün içinde ödemezse ve 7 gün içerisinde itiraz etmezse alacaklının kendisine bildirdiği rehin hakkını kabul etmiş sayılır. Bunun üzerine alacaklı rehnedilmiş malın satılmasını isteyebilir.

İİK m.147/1

Ödeme emrine itiraz hakkında 62 den 72 nci maddeye kadar olan hükümler uygulanır. Ancak; 1. Rehin hakkına açıkça itiraz edilmemişse, alacaklının rehin hakkı takip safhası içinde artık tartışma konusu olamaz
 Eğer borçlu sadece rehin hakkına itiraz ederse borcunu kabul etmiş sayılır.Böyle bir durumda alacaklı rehnin parayla çevrilmesi yoluyla takipten vazgeçerek aynı dosya üzerinden takibe genel haciz yoluyla takip şeklinde devam edebilir.

İİK m.147/2

Sırf rehin hakkına itiraz olunduğu takdirde, alacaklı, rehnin paraya çevrilmesi yoliyle takipten vazgeçerek, takibin haciz yolu ile devamını isteyebilir. Bu takdirde, borçluya mal beyanında bulunması için yedi gün mühlet verilir.

Madde 150/e

 Alacaklı, taşınır rehnin satışını ödeme veya icra emrinin tebliğinden itibaren altı ay içinde, taşınmaz rehnin satışını da aynı tarihten itibaren bir yıl içinde isteyebilir. 

Ödeme Emrine İtiraz Etmenin Sonuçları Nelerdir?

Borçlu ödeme emrine 7 günlük itiraz süresi içinde itiraz ederse genel haciz yolunda olduğu gibi icra takibi kendiliğinden durur.Genel haciz yoluyla ilamsız takiplerde izlenen süreç,itiraz sebepleri burada da geçerlidir.

Taşınır Rehnin Paraya Çevrilmesiyle İlamlı Takip Nasıl Olur?

Alacağın ya da taşınır malın üzerindeki rehin hakkı bir ilama dayanıyorsa, ya da İcra İflas Kanunu m.38’de düzenlenen ilam niteliğindeki herhangi bir belgeye dayanıyorsa rehnin paraya çevrilmesi yoluyla ilamlı takip yoluna başvurulabilir.

Madde 150/h     

Alacağın veya rehin hakkının yahut her ikisinin bir ilamda veya ilam mahiyetini haiz belgelerde tesbit edilmiş olması halinde, ilamların icrasına dair hükümler kıyasen uygulanır.

Alacaklı usulüne uygun takip talebi hazırlar ve sözlü veya yazılı bir şekilde İcra Dairesine hazırladığı takip talebini verir. Takip talebinin İcra Dairesine verilmesi sonucu İcra Dairesi tarafınca borçluya bir icra emri tebliğ edilir. Bu icra emriyle borçluya borcunu YEDİ gün içerisinde ödemesi ya da YEDİ gün içinde ödeme yapmayıp icranın geri bırakılması kararını getirmezse taşınır rehnin satılacağı bildirilir.

Madde 150/e

Alacaklı, taşınır rehnin satışını ödeme veya icra emrinin tebliğinden itibaren altı ay içinde, taşınmaz rehnin satışını da aynı tarihten itibaren bir yıl içinde isteyebilir.

Taşınmaz Rehninin (İpoteğin) Paraya Çevrilmesi Nasıl Olur?

İcra İflas Kanununda ipotek terimi m.23/1, b.1 düzenlenmiş olup şu şekildedir;

Madde 23 –

Bu Kanunun uygulanmasında;

1. “İpotek” tabiri ipotekleri, ipotekli borç senetlerini, irat senetlerini, eski hukuk hükümlerine göre tesis edilmiş taşınmaz rehinlerini, taşınmaz mükellefiyetlerini, bazı taşınmazlar üzerindeki hususî imtiyazları ve taşınmaz eklenti üzerine rehin muamelelerini, ihtiva eder.

Taşınmaz Rehninin (İpoteği) Paraya Çevrilmesi Yoluyla İlamsız Takip

Alacağı ipotekle güvence altına alınmış olup da ipoteğin parayla çevrilmesi yoluyla ilamlı takip yapmak için elinde ilam olmayan, ilamlı takip yapmak için gerekli belgeleri olmayan alacaklılar bu takip yoluna başvurabilir.

Takip talebi yetkili icra dairesine verilir.Bu takip yolunda yetkili icra dairesi Taşınmazın bulunduğu yer icra dairesi de yetkilidir.

İİK Madde 148 –

Taşınmaz ipotek alacaklısı, yetkili veya taşınmazın bulunduğu yer icra dairesine elindeki ipotek belgesinin akit tablosunun tapu idaresince verilmiş resmi bir örneğini ibrazla alacağın miktarını bildirir ve 58 inci maddeye göre takip talebinde bulunur.

Takip talebini alan İcra Dairesi borçluya ödeme emri gönderir.Bu ödeme emrinin içeriğinde takip talebindeki kayıtlar, eğer borçlu ödeme yapmak isterse ödeme süresinin OTUZ GÜN olduğu, ödeme yapmayıp itiraz etmek isterse YEDİ GÜN içinde itiraz etmesi gerektiği, itiraz etmediği ya da borç ödenmediği takdirde rehnin satılacağı, İpotek hakkına itiraz edemeyeceği bilgileri yer almaktadır.

Borçlu eğer yasal süresi içerisinde ödeme emrine itirazda bulunursa bu itirazın sonuçları genel haciz yolundaki hükümlere tabi olur. Alacaklı ipotekli rehnin satışını isteyebilir.

İİK Madde 150/a –

Ödeme emrine itiraz hakkında 62 den 72 nci maddeye kadar olan hükümler uygulanır.

• Borçlu borca itiraz ederken İpotek hakkına itiraz edemez. Çünkü ipotek hakkı tapu senediyle, resmi bir senetle belirlenmiştir.
• Borçlu itirazında zamanaşımı savunmasında bulunamaz. Çünkü TMK m.864 hükmünce taşınmaz rehni ile güvence altına alınmış olan alacaklar için zamanaşımı işlemediği düzenlenmiştir.

Taşınmaz Rehninin (İpoteğin) Paraya Çevrilmesi Yoluyla İlamlı Takip

Bu takip yoluna 3 durumda başvurulabilir;

• Alacak veya İpotek Hakkı ya da Her İkisinin Bir İlam veya İlam Niteliğinde Belgeye Bağlı Olması;

Alacak veya ipotek hattı ya da her ikisi birden bir ilama ya da ilam niteliğinde belgeye bağlıysa bu takip yoluna başvurulabilir. İİK m.150/h hükmü uyarınca ilamların icrasına ilişkin hükümlerin kıyasen uygulanacağı düzenlenmiştir.

Madde 150/h –

Alacağın veya rehin hakkının yahut her ikisinin bir ilamda veya ilam mahiyetini haiz belgelerde tespit edilmiş olması halinde, ilamların icrasına dair hükümler kıyasen uygulanır.

Alacaklının hazırladığı takip talebine ilam veya ilam niteliğinde olan belgeler eklenir ve yetkili İcra Dairesine verilmesi sonucu borçluya icra emri tebliğ edilir.  Bu icra emrinin içeriğinde borçlunun borcunu YEDİ GÜN içinde ödemesi gerektiği, ödeme yapmazsa YEDİ GÜN içerisinde icrayı geri bırakma kararı getirmezse ipotekli taşınmazın satılacağı bilgisi bulunmaktadır.

•  İpotek Akit Tablosunun Kayıtsız Koşulsuz Bir Para Borcu İkrarını İçermesi;

İpotek akit tablosu, ipoteğin durumuna ilişkin bilgiler içeren resmi bir senet türüdür. Bu belgenin içeriğinde ipoteğin nasıl meydana geldiğini gösteren belgeler bulunmaktadır.

Alacaklı takibinde borcu ANAPARA İPOTEĞİNE dayandırmış ise bu takip yoluna başvurabilir. İpotek Akit tablosunun sadece para borcu ikrarını bulundurması halinde alacaklı borçlu aleyhine bu ilamlı takip yoluna başvurabilir.

Alacaklı tarafından takip talebinin doldurulmasıyla takip talebiyle birlikte ipotek akit tablosunun resmi örneği de İcra Dairesine verilir.

Borçluya tebliğ edilen icra emrinin içeriğinde borçlunun borcunu OTUZ GÜN içinde ödemesi gerektiği ya da bu yasal süre içerisinde icrayı geri bırakma kararı getirmesi gerektiği bilgisi yer almaktadır. Aksi takdirde ipotekli taşınmazın satılacağı bilgisi verilir.

• Cari Hesap ya da Kısa, Orta, Uzun Vadeli Kredi Biçiminde İşleyen Nakdi veya Gayrinakdi Kredi kullanımından Kaynaklı Olarak;

Borçlu cari hesap veya kısa, orta, uzun vadeli kredi şeklinde işleyen nakdi kredileri ve gayri nakdi kredileri teminen alınan ipotekler İcra İflas Kanunu Madde 150/ı kanun hükmü çerçevesinde düzenlenmiştir.

Ortak Hükümler Nelerdir?

İİK m.150/e-1 hükmü çerçevesince Alacaklı, taşınır rehnin satışını ödeme veya icra emrinin tebliğinden itibaren altı ay içinde, taşınmaz rehnin satışını da aynı tarihten itibaren bir yıl içinde isteyebilir. Ödeme emrinin tebliğinden itibaren ilk satış istem tarihi esas alınmaktadır.

• Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takibin diğer takiplerden farkı, eğer rehinli malın satışı istenmezse takibin düşmesidir.

Rehin Açığı Belgesi Nedir?

Alacağın satışı sonucu oluşan miktarın borcu karşılayıp karşılamadığını gösteren belgeye rehin açığı belgesi denmektedir. İki türü vardır;

• Geçici Rehin Açığı Belgesi;

Takip devam ederken alacağın satışı sonucu gelen miktarın borcu karşılayıp karşılamadığını gösteren belgeye geçici rehin açığı belgesi denmektedir. İİK m.150/f ,f2 kanun maddeleri uyarınca düzenlenmiştir.

• Kesin Rehin Açığı Belgesi;

Alacağın satışı sonucu gelen miktar borcu karşılamazsa karşılanmayan kısım için kalıcı rehin açığı belgesi düzenlenmektedir.

İpotek Alacaklısının Gaip Olması Veya Borçtan Kaçınması
Durumunda Ne Olur?

İİK M.153 ,153/f.1 ve c.3 kanun hükümleri çerçevesinde düzenlenmiş olup şu şekildedir;

Madde 153 –

İpotekle temin edilmiş ve vadesi gelmiş bir alacağın borçlusu icra dairesine müracaatla alacaklısının gaip ve yerleşim yerinin meçhul bulunduğunu veya borcu almaktan ve ipoteği çözmekten imtina ettiğini beyan ederse icra dairesi on beş gün içinde daireye gelerek parayı almasını ve ipoteği çözmesini alacaklıya usulüne göre tebliğ eder. Alacaklı bu müddet 1284 içinde gelmediği veya gelipte kanunen makbul bir sebep beyan etmeksizin parayı almaktan ve ipoteği çözmekten imtina eylediği takdirde borçlu borcunu icra dairesine tamamiyle yatırırsa icra mahkemesi verilen paranın alacaklı namına hıfzına ve ipotek kaydının terkinine karar verir. Bu karar tapu dairesine tebliğ edilerek ipotekli taşınmazın sicilline geçirilir

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mervenur ÖZKAN