Anlaşmanın Hukuki Niteliği ve Sonuçları
İcra takip işlemlerinin yapılıp sonuçlandırılabilmesi için icra harç ve giderlerinin yatırılması gerekir. İcra ve İflas Kanunu’nda, icra ve iflas harçlarının kanun tarafından tayin edileceği belirtilerek Harçlar Kanunu’na atıf yapılmıştır (m. 15/1). İcra harçları şunlardır:
Başvurma Harcı
Başvurma harcı, icra veya iflas talebinde bulunan alacaklıdan alınan harçtır. Başvurma harcı hem ilamlı icrada hem de ilamsız icrada alınır. Ayrıca, başvurma harcı, maktu olarak alınır. Alacaklı, takip sonunda haklı çıkarsa, bu harç borçluya yükletilir.
Peşin Harç
İlamsız takiplerde, takip talebinde bulunan alacaklıdan, başvurma harcının yanı sıra peşin harç da alınır. Peşin harcın oranı, alacağın binde beşidir. Bu harç, takip sonunda alınacak asıl harca mahsup edilir (HarçK m. 29). Alacaklı, takip sonunda haklı çıkarsa, bu harç borçluya yükletilir.
Peşin harç sadece ilamsız takiplerde alınır; ilamlı takiplerde peşin harç alınmaz.
Tahsil Harcı
Sadece konusu para olan takipler bakımından, yapılan takibin başarıya ulaşması gerekçesiyle alınan harca tahsil harcı denir. Tahsil harcı takibin başında değil, sonunda alınır. Ayrıca tahsil harcı, takip başarıya ulaştıktan sonra alındığı için alacaklıdan değil, borçludan alınır. Konusu para olmayan takiplerin sonunda tahsil harcının alınması mümkün değildir.
Örneğin, taşınırın teslimi için başlatılan icra takibinin sonunda alacaklıdan tahsil harcı alınmaz. İcra takiplerinde tahsil harcı, alacağın ödenmesi sırasında, ödeme yapılmayan hallerde harç alacağının doğması tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenir (HarçK m. 28/b). Tahsil harcının kesin bir oranı yoktur.
İcranın Yerine Getirilmesi Harcı
Az önce tahsil harcının sadece konusu para olan takiplerin sonunda alındığını belirtmiştik. İcranın yerine getirilmesi harcı ise konusu para ile ölçülemeyen takipler sonunda takibin başarıyla sonuçlanması gerekçesiyle alınan harçtır. Örneğin, taşınırın teslimi için yapılan takiplerin sonunda tahsil harcı değil, icranın yerine getirilmesi harcı alınır. İcranın yerine getirilmesi harcı, maktu olarak alınır. Ayrıca bu harç, takip başarıya ulaştıktan sonra alındığı için alacaklıdan değil, borçludan alınır.
Cezaevleri Harcı
Cezaevleri harcı, icra takibinin sonunda kıymeti belirli olan alacak takiplerinde tahsil olunan paranın %2’si; kıymeti belirli olmayan alacak takiplerinde ise icranın yerine getirilmesi harcının yarısı oranında alınan harçtır. Cezaevleri harcı, borçluya yükletilemez.
Yenileme Harcı
Haciz veya satış, ancak talep üzerine yapılır; süresi içinde istenmezse dosya işlemden kaldırılır (İİK m. 78/4). Bu durumda alacaklı, belirli bir miktar harç yatırarak dosyanın yeniden işleme konulmasını sağlayabilir. Bu harca, yenileme harcı denir. Yenileme harcı da borçluya yükletilemez (İİK m. 78/5).
Feragat Harcı
Alacaklı icra takibinden feragat ederse kendisinden feragat harcı alınır. Bu harcın oranı, tahsil harcının yarısıdır. Ancak, haczedilen mal satılıp paraya çevrildikten sonra vazgeçilirse tahsil harcı tam olarak alınır (HarçK m. 23). Bir icra takibinden borçlunun feragat edebilme imkânı bulunmadığına göre, feragat harcı sadece alacaklıdan alınabilir. Feragat harcı da borçluya yükletilemez.
Haciz, Teslim ve Satış Harcı
İcra dairesi dışında gerçekleştirilen her bir haciz, teslim ve satış işlemi için alınan harçtır. Haciz, teslim ve satış işleminden önce işlemin yapılmasını talep edenden (genellikle alacaklıdan) peşin olarak tahsil edilir.
Merkezi Takip Sistemi Harcı
Merkezi takip sistemi harcı, 7155 sayılı Abonelik Sözleşmesinden Kaynaklanan Para Alacaklarına İlişkin Takibin Başlatılması Usulü Hakkında Kanun uyarınca yapılan takiplerde, peşin olarak alınan harçtır. Bu takiplerde sadece merkezî takip sistemi harcı alınır; ayrıca icraya başvurma harcı ile tahsil harcı alınmaz (HarçK m. 29/A).
Harçlar, kural olarak, takip sonunda haksız çıkan tarafa yükletilir. Fakat şu üç harcın, takibin sonunda haksız çıksa bile borçluya yükletilemeyeceğine çok dikkat edilmelidir:
- Cezaevleri harcı
- Yenileme harcı
- Feragat harcı
İcra Giderleri
İcra (takip) giderleri, icra organlarının icra takibini yürütebilmeleri için yaptıkları harcamalardır. Bu paralar, hizmeti yapan kişilere verilir. İcra giderlerine tebligat gideri, muhafaza için yapılan taşıma ve saklama giderleri, satış masrafları, gazete ilan masrafları, avukat vekalet ücreti gibi giderler örnek verilebilir.
İcra giderleri de harçlar gibi, takip sonunda haksız çıkan tarafa yükletilir. Takip talebinde bulunan alacaklı, takip giderlerini peşin ödemelidir (İİK m. 59).
HMK’daki adli yardım hükümleri icra takipleri hakkında da uygulanır. Buna göre, kendisi ve ailesinin geçimini önemli ölçüde zor duruma düşürmeksizin, gereken takip giderlerini kısmen veya tamamen ödeme gücünden yoksun olan kimseler, icra takibinde, taleplerinin açıkça dayanaktan yoksun olmaması kaydıyla adli yardımdan yararlanabilirler (HMK m. 334/1). Adli yardım, icra ve iflas takiplerinde takibin yapılacağı yerdeki icra mahkemesinden istenir (m. 336/2).
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Servet DEMİR
