Dava Türleri
İstenen Hukuksal Korunmaya Göre Dava Türleri Nelerdir?
Mahkemeden istenen hukuksal göre davalar eda, tespit ve yenilik doğuran davalar olmak üzere üçe ayrılırlar. Esasında eda davası olan belirsiz alacak davaları da ayrı bir başlık altında incelenecektir.
Eda Davası Nedir ?
Eda davaları, mahkemeden davalının bir şey vermesi, yapması veya yapmamasına karar verilmesinin istendiği davalardır. Hem kişisel hem de ayni haklar eda davasının konusunu oluşturabilir.
Eda davası kabul edilirse bu hüküm hem bir tespit hem de davalının bir şey vermesi, yapması veya yapmamasını içerir. Eda davası neticesinde verilen kararlar cebr-i icra ile yerine getirilmeye elverişlidir. Eda davasının reddi halinde hüküm yalnızca bir tespiti içerir.
Tespit Davası Nedir ?
Tespit davaları bir hukuki ilişkinin varlığı veya yokluğunun ya da bir belge veya senedin sahte olup olmadığının belirlenmesi için açılır. Tespit davaları tespiti istenen hususa göre olumlu (müspet) ya da olumsuz (menfi) tespit davaları olarak ikiye ayrılır.
Tespit davası sonucunda verilen kararlar cebr-i icraya elverişli değildir.
Yenilik Doğuran Dava Nedir ?
Yenilik doğuran (inşai) davalar, mahkemeden yeni bir hukuksal durumun doğmasının veya mevcut durumun değiştirilmesinin ya da ortadan kaldırılmasının talep edildiği davalardır.
Yenilik doğuran davaların şartları:
- Yenilik doğuran bir hakkın bulunması,
- Kanunda açıkça düzenlenmesi,
- Mahkeme kararına ihtiyaç duyulması.
Yenilik doğuran kararın cebr-i icraya konulmasına gerek yoktur. Yenilik doğurucu etki kendiliğinden meydana gelir.
Belirsiz Alacak Davaları Nedir ?
Belirsiz alacak davası, alacaklı tarafından davanın açıldığı tarihte alacağın miktarını yahut değerini tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin kendisinden beklenemeyeceği veya bunun imkânsız olduğu hâllerde, hukuki ilişkiyi ve asgari bir miktar ya da değeri belirtmek suretiyle açılan davadır.
Belirsiz alacak davası eda davasının özel bir türüdür.
Talep Sonunun Niceliğine Göre Dava Türleri Nelerdir?
Objektif Dava Birleşmesi Nedir ?
Davacı, aynı davalıya karşı olan, birbirinden bağımsız birden fazla asli talebini, aynı dava dilekçesinde ileri sürebilir. Buna objektif dava birleşmesi denir.
Objektif dava birleşmesinin şartları:
- Davanın aynı davacı tarafından aynı davalıya karşı açılması,
- Davacının tek bir dilekçe ile birden fazla ve birbirinden bağımsız taleplerini ileri sürmesi,
- Taleplerin hepsinin aynı yargı kolu içerisinde yer alması,
- Talepler arasında aslilik – fer’ilik ilişkisinin bulunmaması,
- Taleplerin tamamı açısından ortak yetkili bir mahkeme bulunması.
Objektif dava birleşmesinde istem sayısı kadar dava vardır. Objektif dava birleşmesinde tahkikat aşaması ortaktır.
Terditli Dava Nedir ?
Terditli dava, davacının dava dilekçesinde iki istemde bulunduğu; asıl talebi kabul edilmezse fer’i talebinin incelenmesini istediği dava türüdür. Terditli davalara kademeli dava da denir.
Terditli davanın şartları:
- Davanın aynı davacı tarafından aynı davalıya karşı açılmış olması,
- Davacının birden fazla talebini aralarında aslilik – fer’ilik ilişkisi kurarak talep etmesi,
- Talepler arasında hukuksal veya ekonomik bir bağın bulunması.
Terditli davada mahkeme öncelikle asli talebi inceleyip karar bağlamak zorundadır. Asli talep esastan reddedilmediği takdirde fer’i talep incelenip karar bağlanamaz. Terditli dava neticesinde mahkeme tek bir hüküm verir.
Seçimlik Dava Nedir ?
Seçimlik borçlarda, seçim hakkı kendisine ait olan borçlu veya üçüncü kişinin bu hakkı kullanmaktan kaçınması hâlinde, alacaklı seçimlik dava açabilir.
Kısmi Dava Nedir ?
Talep konusunun bölünebilir nitelikte olduğu hallerde şimdilik yalnızca belli bir kısmının dava edilmesidir.
Kısmi dava açılmasının şartları:
- Alacağın tamamının aynı hukuksal ilişkiden doğmuş olması,
- Talep konusunun niteliği bakımından bölünebilir bir edim olması,
- Dürüstlük kuralının ihlal edilmemesi.
Kısmi davada talep edilmeyen kısımdan açıkça feragat edilmedikçe kısmi dava kalan kısım için feragat anlamını taşımaz.
Mütelahik Dava Nedir ?
Davacının aynı talebe yönelik birden fazla hukuki neden ileri sürdüğü davalardır.
Bu davalarda mahkemece tek bir hüküm verilir.
Hakim davacının en lehine olan hukuki nedene göre karar verir.
Topluluk Davası Nedir ?
Dernekler ve diğer tüzel kişiler tarafından, statüleri çerçevesinde, üyelerinin veya mensuplarının yahut temsil ettikleri kesimin menfaatlerini korumak için, kendi adlarına, ilgililerin haklarının tespiti veya hukuka aykırı durumun giderilmesi yahut ilgililerin gelecekteki haklarının ihlal edilmesinin önüne geçilmesi için açılan davaya topluluk davası denir.
Stj. Av. Atike KARAMAN & Av. Ahmet EKİN
