Araç Değer Kaybı Davası

Trafik kazaları neticesinde hasar gören motorlu araçlar, yetkili servislerde onarıldıktan sonra dahi ikinci el piyasasında kalıcı bir ticari değer düşüşüne uğramaktadır. Hukuk dilinde Araç Değer Kaybı olarak adlandırılan bu düşüş, zarar gören tarafın mağduriyetinin giderilmesi amacıyla talep edilebilen bir tazminat türüdür. Araç değer kaybı davası, bu zararın tazmini için başvurulan temel hukuki mekanizmadır.

Araç Değer Kaybı Nedir?

Araç değer kaybı, Karayolları Trafik Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu’nun haksız fiil sorumluluğu hükümleri çerçevesinde, kusurlu bir trafik kazası sonucu onarıma tabi tutulan aracın, hasarsız emsallerine kıyasla piyasa değerinde oluşan objektif eksilmedir. Bu değer düşüşü, aracın kayıtlarına hasarlı olarak işlenmesi, onarım esnasında değişen orijinal parçalar ve genel hasar geçmişi sebebiyle meydana gelir.

Değer kaybının hukuki dayanağı, gerçek zarar ilkesine dayanır. Yerleşik yargıtay içtihatlarına göre, hasar onarılmış olsa bile aracın “eski haline gelmediği” ve dolayısıyla mal varlığında bir eksilme oluştuğu kabul edilmektedir.

Araç Değer Kaybı Başvurusu ve Zorunlu Ön Şartları:

Trafik kazası sonrası araç değer kaybı davası açılmadan önce, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu uyarınca, sigorta şirketine başvuru zorunluluğu bulunmaktadır. Bu başvuru, bir dava şartı olarak kabul edilir.

• • Sigorta Şirketine İhbar: Zarar görenin, kusurlu aracın Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası’nı (Trafik Sigortası) yapan sigorta kuruluşuna, zarara ilişkin tüm belgelerle birlikte yazılı olarak başvurması esastır.
  • 15 Günlük Cevap Süresi: Sigorta kuruluşu, başvuru tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde talebe cevap vermek ve gerekli incelemeyi tamamlamak zorundadır.

• Dava veya Tahkim Yolu: Sigorta şirketinin bu süre içinde ödeme yapmaması, eksik ödeme yapması veya talebi reddetmesi durumunda, zarar gören taraf hukuki yollara başvurma hakkını kazanır.

Araç Değer Kaybı Davası Şartları

Değer kaybı tazminatı talebinin hukuken geçerli sayılabilmesi için aşağıdaki şartların bir arada bulunması gerekmektedir:

1. Kusur İlişkisi: Talep eden tarafın kazanın oluşumunda kusursuz ya da diğer tarafa nazaran daha az kusurlu olması gerekir. Tamamen kusurlu olan taraf (yüzde 100 kusur) değer kaybı talebinde bulunamaz.
2. Maddi Hasarın Varlığı: Trafik kazası neticesinde araçta onarımı gerektiren maddi bir hasarın meydana gelmiş olması.
3. Onarım Şekli ve Kapsamı: Meydana gelen hasarın, aracın ikinci el piyasasındaki değerini objektif olarak düşürecek nitelikte olması (genellikle kaporta, boya ve büyük parça değişimleri).
4. Tekrarlanan Hasar Durumu: Aynı bölgenin daha önceki bir kaza nedeniyle hasar görmemiş ve onarılmamış olması. Daha önce onarım görmüş parçalar için yeniden değer kaybı talep edilemez.

Araç Değer Kaybı Davası Nasıl Açılır?

Sigorta şirketine yapılan başvurunun sonuçsuz kalması durumunda izlenecek hukuki yollar şunlardır:

1. Sigorta Tahkim Komisyonu’na Başvuru: Sigorta Tahkim Komisyonu, sigorta uyuşmazlıklarının çözümü için alternatif bir yol sunar. Talep edilen miktar, Komisyon’un belirlediği parasal sınırlar dahilinde ise bu yol tercih edilebilir. Tahkim süreci, yargılama sürecine göre daha kısa sürede sonuçlanabilmektedir.
2. Asliye Ticaret Mahkemesi’nde Dava Açma: Araç değer kaybı davası görevli mahkeme olan Asliye Ticaret Mahkemesi’nde, sigorta şirketine karşı tam ya da belirsiz alacak davası şeklinde dava açılabilir. Dava, bir avukat aracılığıyla veya bizzat zarar gören tarafından sunulan araç değer kaybı davası dilekçesi örneği ile açılır.

Araç değer kaybı davası masrafları (harçlar, tebligat giderleri ve bilirkişi ücretleri) başlangıçta davacı tarafından karşılanır; ancak davanın kabulü halinde bu masraflar davalı sigorta şirketine yükletilir.

Araç Değer Kaybı Davası Süresi Ne Kadardır?

Hukuk sistemimizde dava süreleri kesin bir takvime bağlı olmamakla birlikte, süreçler öngörülebilir bir zaman dilimi içinde ilerler:

• Tahkim Süreci: Genellikle başvuru tarihinden itibaren 4 ila 6 ay içerisinde karar verilmesi hedeflenir.
• Mahkeme Süreci: Araç değer kaybı davasının Asliye Ticaret Mahkemesi’ndeki ilk derece yargılaması, delil toplama, tebligatlar ve en önemlisi bilirkişi raporunun hazırlanma süresine bağlı olarak ortalama 1 ila 2 yıl sürebilmektedir. İstinaf ve temyiz yollarına başvurulması halinde bu süre uzayabilir.

Araç değer kaybı davası sorgulama işlemleri, adli makamların E-Devlet sistemi üzerinden ya da mahkemenin fiziki kaleminden yapılabilmektedir.

Araç Değer Kaybı Nasıl Hesaplanır?

Değer kaybı hesaplaması, teknik bilgi gerektiren bir konu olup, davalar sırasında mahkeme tarafından atanan uzman bilirkişiler vasıtasıyla gerçekleştirilir. Hesaplamada esas alınan temel kriterler ve prensipler şunlardır:

1. Aracın Rayiç Değeri: Kaza tarihindeki aracın hasarsız ikinci el piyasa değeri.
2. Aracın Kilometresi ve Yaşı: Düşük kilometreli ve yeni model araçlarda değer kaybı, yüksek kilometreli ve eski araçlara göre oransal olarak daha yüksek çıkmaktadır.
3. Hasarın Derinliği ve Onarım Şekli: Değişen parçaların önemi (ana şasi, podye, direkler, motor kaputu, tavan vb.) ve onarımın yetkili veya özel serviste yapılması.
4. Kusur Oranı: Hesaplanan değer kaybı miktarı, zarar görenin kusur oranı kadar düşülerek net tazminat miktarı belirlenir.

Sigorta Genel Şartları, sigorta şirketlerinin uyması gereken hesaplama yöntemlerine dair belirli kıstasları içermekte olup, bilirkişiler bu kıstasları ve Yargıtay içtihatlarını esas alarak hesaplamayı gerçekleştirir.

Araç Değer Kaybı Örnek Bilirkişi Raporları

Mahkeme aşamasında sunulan araç değer kaybı örnek bilirkişi raporları, davanın sonucunu belirleyen en önemli delildir. Tipik bir bilirkişi raporu, aşağıdaki unsurları içerir:

• Aracın tüm teknik özelliklerinin tespiti (Marka, model, yaş, kilometre).
• Kaza öncesi ve sonrası piyasa araştırması neticesinde rayiç bedel tespiti.
• Onarım kayıtlarının ve hasarın niteliğinin analiz edilmesi.
• Hesaplama metodunun açıkça izah edilmesi.
• Kusur oranının dikkate alınarak ulaşılan net değer kaybı tazminat miktarı (TL cinsinden).

Taraflar, bilirkişi raporunda hukuki veya teknik hatalar bulunduğunu düşündüklerinde, rapora itiraz etme hakkına sahiptirler.

Araç Değer Kaybı Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme hangisidir?

Araç değer kaybı davası görevli ve yetkili mahkemenin doğru tespiti, davanın usulden reddedilmemesi için hayati önem taşır.

• Görevli Mahkeme: Sigorta şirketine karşı açılan tazminat talepleri, ticari iş niteliğinde olduğundan, görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesi’dir.
• Yetkili Mahkeme: Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve özel hükümler uyarınca, davalının (sigorta şirketinin) merkezinin veya şubesinin bulunduğu yer ya da haksız fiilin (kazanın) gerçekleştiği yer veya zarar görenin (davacı) ikametgâhının bulunduğu yer mahkemelerinden biri yetkilidir.

Araç Değer Kaybı Davası Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?

Tazminat taleplerinde zamanaşımı süresi, alacak hakkının ortadan kalkmaması için mutlak suretle dikkat edilmesi gereken bir husustur. Araç değer kaybı davası zamanaşımı süresi, Karayolları Trafik Kanunu’nun 109. maddesi ile düzenlenmiştir:

• Öğrenme Tarihinden İtibaren: Zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsü sigorta şirketini öğrendiği tarihten itibaren 2 yıl.
• Her Halükârda: Kaza tarihinden itibaren her durumda 10 yıl geçmekle tazminat hakkı zamanaşımına uğrar.

Ceza Kanunu’nda daha uzun bir zamanaşımı süresi öngörülmüşse (örneğin kazada yaralanma veya ölüm varsa), bu uzun süre tazminat davası için de uygulanır.

Araç Değer Kaybı Dilekçesi

Hukuki sürecin başlangıcı olan araç değer kaybı davası dilekçesi örneği, davayı açan tarafın iddialarını ve talebini somutlaştıran belgedir. Bir değer kaybı dilekçesi asgari olarak şunları içermelidir:

• Yetkili ve görevli mahkemenin adı.
• Davacı ve davalı tarafların unvan ve adres bilgileri.
• Davanın konusu (Araç Değer Kaybı Tazminat Talebi).
• Vakıalar (Kaza detayları, kusur oranı tespiti, onarım süreçleri).
• Hukuki Nedenler ve deliller (Kaza tutanağı, eksper raporu, onarım faturası, ruhsat).
• Talep Sonucu (Talep edilen maddi tazminat miktarı).

Sonuç ve Değerlendirme

Araç değer kaybı davası, trafik kazası mağdurlarının malvarlığında oluşan gerçek zararı tazmin etmeyi amaçlayan, hukuken sağlam dayanakları olan bir süreçtir. Makalemiz boyunca detaylıca incelendiği üzere, bu tazminat hakkının doğması için kusur oranının tespiti, sigorta şirketine ön başvuru zorunluluğu ve yasal zamanaşımı sürelerine riayet edilmesi hayati önem taşımaktadır.

Araç değer kaybı davası görevli mahkeme olan Asliye Ticaret Mahkemeleri’nde veya Sigorta Tahkim Komisyonu nezdinde yürütülen bu süreçte, tazminat miktarının tespiti tamamen teknik bir mesele olup, yargılamanın en kritik aşamasını uzman bilirkişi raporları oluşturmaktadır. Bu raporlar, aracın piyasa değerindeki objektif düşüşü, kilometre, yaş ve hasarın niteliği gibi faktörlere dayanarak somutlaştırmaktadır.

Mağdurlar için temel çıkarım şudur:

• Değer kaybı, kaza onarılmış olsa dahi aracın sicilinde oluşan kalıcı bir izdir ve tazmini yasal bir haktır.
• Zamanaşımı süreleri (2 yıl/10 yıl) dar olduğundan, kazadan hemen sonra hukuki süreci başlatmak gereklidir.
• Araç değer kaybı davası sorgulama işlemleri dijital sistemler üzerinden takip edilebilirken, sürecin karmaşık hukuki gereklilikleri (araç değer kaybı davası dilekçesi örneğinin hazırlanması, bilirkişi raporuna itiraz vb.) nedeniyle profesyonel hukuki destek almak, hak kaybını önlemede en etkin yoldur.

Netice itibarıyla, trafik kazası sonrası araç değer kaybı davası, ülkemizdeki sigorta ve tazminat hukuku alanında etkin bir denge unsuru teşkil etmekte ve kusurlu tarafın sigortacılık yükümlülüklerinin yerine getirilmesini sağlamaktadır. 

Stj. Av. Servet DEMİR & Av. Ahmet EKİN