Derneklerin Sona Ermesi
Derneklerin sona ermesi konusunda derneğin sona ermesinin sebepleri ve derneğin sona ermesinin sonuçları olmak üzere 2 başlığı ele alabiliriz.
Derneklerin Sona Ermesinin Sebepleri
Bir dernek kendiliğinden veya yetkili bir organın kararıyla sona erebilir.
Derneğin kendiliğinden sona ermesinde dağılma (infisah), yetkili bir organ ya da makamın kararıyla sona erdirilmesinde dağıtılma (fesih) söz konusudur.
Derneğin Kendiliğinden Sona Ermesi
Derneğin kendiliğinden sona ermesine sebep olan haller Türk Medeni Kanunun 87. Maddesinde düzenlemiştir. Bu hallerin varlığı halinde dernek kendiliğinden sona erer.
Dernekler, aşağıdaki hâllerde kendiliğinden sona erer:
- Amacın gerçekleşmesi, gerçekleşmesinin olanaksız hâle gelmesi veya sürenin sona ermesi,
- İlk genel kurul toplantısının kanunda öngörülen sürede yapılmamış ve zorunlu organların oluşturulmamış olması,
- Borç ödemede acze düşmüş olması,
- Tüzük gereğince yönetim kurulunun oluşturulmasının olanaksız hâle gelmesi,
- Olağan genel kurul toplantısının iki defa üst üste yapılamaması.
Her ilgili, sulh hâkiminden, derneğin kendiliğinden sonra erdiğinin tespitini isteyebilir.
Derneklerin Karar ile Sona Ermesi
Derneğin sona ermesini sağlayan karar genel kurul veya mahkeme tarafından alınabilir.
Derneklerin Genel Kurul Kararıyla Sona Erdirilmesi
Türk Medeni Kanun madde 88 gereğince genel kurul her zaman derneğin feshine karar verebilir. Bu kararın alınabilmesi için genel kurula katılan dernek üyelerinin en az 2/3 ünün toplantıda hazır bulunma şartı vardır.
İlk toplantıda yeterli çoğunluk sağlanmazsa 2. Toplantı yapılır. Yapılan bu 2. Toplantıdaki kişi sayısının bir önemi yoktur. Her iki toplantıda da feshe ilişkin kararın toplantıdaki üye sayısının 2/3 çoğunluğu ile verilmesi gerekir. Bu durumlar Türk Medeni Kanunun 78/ 2 ve 81. Maddelerinde hükme bağlanmıştır.
Genel kurul, katılma hakkı bulunan üyelerin salt çoğunluğunun, tüzük değişikliği ve derneğin feshi hâllerinde üçte ikisinin katılımıyla toplanır; çoğunluğun sağlanamaması sebebiyle toplantının ertelenmesi durumunda ikinci toplantıda çoğunluk aranmaz. Ancak, bu toplantıya katılan üye sayısı, yönetim ve denetim kurulları üye tam sayısının iki katından az olamaz.
Genel kurul kararları, toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğuyla alınır. Şu kadar ki, tüzük değişikliği ve derneğin feshi kararları, ancak toplantıya katılan üyelerin üçte iki çoğunluğuyla alınabilir.
Genel kurul derneğin kapatılmasına karar verirse bu karar 5 gün içinde yönetim kurulu tarafından en büyük mülki amirliğe yazı ile bildirilir. Böylece dernek, kütükten silinir.
Derneğin Mahkeme Kararı ile Sona Erdirilmesi
Derneğin kapatılmasına karar verme yetkisine sahip mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Mahkeme kararıyla derneklerin sona erdirilmesi hususu, Türk Medeni Kanunu’nun 89. maddesinde ele alınmıştır.
Derneğin amacı, kanuna veya ahlâka aykırı hâle gelirse; Cumhuriyet savcısının veya bir ilgilinin istemi üzerine mahkeme, derneğin feshine karar verir. Mahkeme, dava sırasında faaliyetten alıkoyma dahil gerekli bütün önlemleri alır.
Derneğin kuruluş bildiriminin eksik ya da hukuka aykırı olması durumunda bu sorunların giderilmesi için derneğe 30 günlük süre verilir. Bu eksikliklerin 30 gün içerisinde giderilmemesi halinde en büyük mülki amirliğin talebi üzerine cumhuriyet savcısı tarafından kapatma davası açılır. Bu konu Türk Medeni Kanunun 60. Maddesinin 2. Fıkrasında düzenlenmiştir.
Kuruluş bildiriminde, tüzükte ve kurucuların hukukî durumlarında kanuna aykırılık veya noksanlık tespit edildiği takdirde bunların giderilmesi veya tamamlanması derhâl kuruculardan istenir. Bu istemin tebliğinden başlayarak otuz gün içinde belirtilen noksanlık tamamlanmaz ve kanuna aykırılık giderilmezse; en büyük mülkî amir, yetkili asliye hukuk mahkemesinde derneğin feshi konusunda dava açması için durumu Cumhuriyet savcılığına bildirir. Cumhuriyet savcısı mahkemeden derneğin faaliyetinin durdurulmasına karar verilmesini de isteyebilir.
Derneklerin Sona Ermesinin Sonuçları
Derneğin sona ermesinin 2 önemli sonucu vardır. Bunlar derneğe ait malvarlığının tasfiyesi ve tasfiyede ortaya çıkan fazlalığın tasfiyesidir.
Derneklere Ait Malvarlığının Tasfiyesi
Derneğin malvarlığının tasfiyesi dernek tüzüğündeki hükümlere göre yapılır. Tüzükte bu konuyla ilgili düzenleme olmaması durumunda genel kurul karar verir. Eğer ki genel kurul da karar vermemişse kanun hükümlerine göre tasfiye gerçekleşir.
Derneğe ait malvarlığının tasfiyesi konusu Türk Medeni Kanunu’nun 53. maddesinde hükme bağlanmıştır.
Tüzel kişinin malvarlığının tasfiyesi, kanunda ve kuruluş belgesinde aksine hüküm bulunmadıkça, terekenin resmî tasfiyesine ilişkin hükümlere göre yapılır.
Tasfiye sırasında önce derneğin malvarlığındaki kıymetlilerin değeri belirlenir. Daha sonra derneğin borçları ödenir. En son arta kalan kısım tahsis edilir.
Tasfiyede Ortaya Çıkan Fazlalığın Tasfiyesi
Bu konu Dernekler Kanunun 15. Maddesinde detaylıca düzenlenmiştir.
Genel kurul kararı ile feshedilen veya kendiliğinden sona erdiği tespit edilen derneğin para, mal ve haklarının tasfiyesi, tüzüğünde gösterilen esaslara göre yapılır.
Tüzükte tasfiyenin ne şekilde yapılacağının genel kurul kararına bırakıldığı hallerde, genel kurul tarafından bir karar alınmamış veya genel kurul toplanamamışsa yahut dernek mahkeme kararı ile feshedilmişse, derneğin bütün para, mal ve hakları, mahkeme kararıyla derneğin amacına en yakın ve kapatıldığı tarihte en fazla üyeye sahip derneğe devredilir.
Kendiliğinden sona erdiği tespit edilen veya feshine karar verilen derneklerin tasfiye ve devir işlemleri tamamlandıktan sonra dernekler kütüğündeki kayıtları silinir.
Feshedilmesi için hakkında soruşturma veya dava açılmış olan bir dernek, fesih ve buna bağlı olarak dernek mallarının devrine dair bir karar aldığı takdirde, soruşturma ve dava sonuçlanıncaya kadar devir işlemi yapılmaz.
Tasfiye işlemleri sonucu derneklerin defter ve belgelerinin saklanma usulü, süresi ve tasfiyeye ilişkin gerekli belgeler yönetmelikte düzenlenir.
Ekin Hukuk Bürosu olarak alanında uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.
Duygu Maide KARATAŞ & Av. Ahmet EKİN
