İntifa Hakkı Nedir?

11 Mart 2024

0 19 3 dakika okuma süresi

İntifa hakkı, belirli bir gerçek veya tüzel kişiye, hakkın konusu şey üzerinde tam bir yararlanma yetkisi veren, devredilemeyen ve miras yoluyla geçemeyen sınırlı bir ayni haktır.

İntifa hakkı aksine düzenleme olmadıkça sahibine konusu üzerinde tam yararlanma yetkisi sağlar. Taşınırlar, taşınmazlar, haklar veya bir malvarlığı üzerinde kurabilir. İntifa hakkında malike yalnızca kuru mülkiyet kalmaktadır. Malikin kullanma ve yararlanma yetkisi intifa hakkı sahibinin üzerine geçmektedir.

Taşınırlar üzerinde kurulan intifa hakkı mal üzerindeki kullanma ve yararlanma yetkilerinin intifa hakkı sahibine ait olmasını sağlar. Taşınırlar üzerindeki intifa hakkı sahibi değeri biçilerek kendisine teslim olunan diğer taşınırlar üzerinde aksi kararlaştırılmadıkça serbestçe tasarruf da bulunabilir.

Taşınmazlar üzerinde intifa hakkı sahip olan kimse, tasarruf yetkisine sahip olmadığından kullanma ve yararlanma yetkilerini kullanırken malın özüne zarar verecek aşırı davranışlardan kaçınmak zorundadır.

Haklar üzerinde ki intifa hakkı kullanırken intifa hakkına konu olabilmesi için doğrudan doğruya veya kapsadı edim yönünden yararlanmaya elverişli ve devredilebilen nitelikte olması gerekir.

İçindekiler

İntifa Hakkının Kurulması

İntifa hakkı;

Taşınırlar da zilyetliğinin devri,
Alacaklarda alacağın devri,
Taşınmazlarda tapu kütüğüne tescil ile kurulur.

Taşınır ve taşınmazlara intifa hakkının kazanılması ve tescilinde, aksine düzenleme olmadıkça mülkiyete ilişkin hükümler uygulanır. Tescil edilmiş ise bu hak artık herkese karşı ileri sürülebilir.

İntifa hakkı devren kazanılması çünkü devredilmez. İntifa hakkı borçlandırıcı işlem ve tasarruf işlemi olmak üzere belli başlı hukuksal işlemlerle, mahkeme kararıyla ya da zamanaşımı yoluyla kazanılabilir.

İntifa Hakkı Sahibinin Hakları

İntifa hakkı sahibinin hakları şunlardır:

Malı zilyetliğinde bulundurma ve onu yönetme: İntifa hakkı sahibi, hakkın konusu olan malı zilyetliğinde bulundurma yetkisine sahiptir. Bu durumda malik dolaylı asli zilyet, intifa hakkı sahibi dolaysız feri zilyet durumunda olur.
Malı kullanma ve ondan yararlanma: İntifa hakkı sahibi, hakkın konusu olan malı kullanma ve ondan yararlanma yetkilerine sahiptir (TMK m. 803/1).
Hakkın kullanılmasını başkasına devretme: Türk Medeni Kanunu’na göre, intifa hakkı devredilemez; ancak intifa hakkının kullanımı devredilebilir. Buna göre sözleşmede aksine hüküm yoksa veya durum ve koşullardan hak sahibince bizzat (şahsen) kullanılması gerektiği anlaşılmıyorsa intifa hakkının kullanılması başkasına devredilebilir.
İntifa konusu malların defterinin tutulmasını isteme: intifa hakkı sahibi, malikten, giderleri paylaşmak üzere intifa hakkına konu olan malların noterlikçe resmen defterinin tutulmasını her zaman isteyebilir (TMK m. 811). Bu hak, intifa hakkının başlangıcında ve devamı sırasında kullanılabilir.

Yararlanma yetkisini ikiye ayırabiliriz:

Doğal ürünler: intifa hakkı süresi içinde olgunlaşan doğal ürünler, intifa hakkı sahibine aittir (TMK m. 804/1). Doğal ürünler asıl şeye bağlı oldukları (koparılmadıkları) sürece, intifa konusunun bütünleyici parçası sayılır ve asıl şeyin malikinin mülkiyetine tabi olur.
Hukuksal ürünler: İntifa hakkına konu olan sermayenin faizleri ve diğer dönemsel gelirleri, daha geç muaccel olsalar bile intifa hakkının başladığı tarihten sona erdiği tarihe kadar intifa hakkı sahibine ait olur.

İntifa Hakkı Sahibinin Yükümlülükleri

İntifa hakkı sahibinin yükümlülükleri aşağıda sayılmıştır:

Malın öz değerine zarar verecek tasarruflardan kaçınma: İntifa hakkı sahibinin eşya üzerinde tasarruf işlemi yapma hakkı yoktur. Zira intifa hakkı, sahibine yalnızca yararlanma yetkisi verdiği için konusu olan malın öz değeri malike aittir.
İntifa konusu malın korunması ve bakımı: İntifa hakkı sahibi, hakkın konusu olan malın korunması ve olağan bakımı için gerekli onarım ve yenilemeleri yapmakla yükümlüdür.
İntifa konusu malın bakım ve işletme giderlerini karşılama: İntifa hakkı konusu olan malın olağan bakım ve işletme giderleri, güvencesini oluşturduğu borçların faizleri, vergi ve resimleri (ör. arazi vergisi, emlak vergisi), intifa süresince intifa hakkı sahibine aittir.
İntifa konusu malı sigorta ettirme: İntifa hakkı sahibinin malı sigorta etme yükümlülüğü her zaman doğmaz. Bu yükümlülük “yerel âdetlere göre iyi bir yönetimin gereği olduğu takdirde” doğar. Bu takdirde intifa hakkı sahibi, malikin yararına malı yangına ve diğer tehlikelere karşı sigorta ettirmekle yükümlüdür.

Malikin Hakları Nelerdir?

Malikin hakları aşağıda sayılmıştır:

Tasarruf hakkı: İntifa konusu üzerinde tasarruf yetkisi malike aittir. Malik, hakkın konusu olan mal üzerinde tasarruf işlemleri yapabilir; onun kuru mülkiyetini başkasına geçirebilir, üzerinde intifa hakkından sonra gelmek üzere, rehin gibi ayni haklar kurabilir.
Gözetim ve itiraz hakkı: İntifa hakkı sahibi, yetkilerini kullanırken iyi bir yönetici gibi özen göstermek zorundadır (TMK m. 803/2). Malikin gözetim hakkı, intifa hakkının konusu olan taşınmaza girme yetkisini içerdiği gibi, yapılması gereken sigortaların yapılıp yapılmadığı ve intifa konusuna ilişkin kamusal yüklerin karşılanıp karşılanmadığı konusunda kendisine bilgi verilmesini isteme yetkisini de içerir.
Güvence isteme hakkı: Malik, kural olarak haklarının tehlikeye düştüğünü ispat ederek intifa hakkı sahibinden güvence isteyebilir.
Resmî defter tutulmasını ve önlem alınmasını isteme hakkı: Malik, intifa hakkı sahibinden, giderleri paylaşmak üzere intifa hakkına konu olan malların noterlikçe resmen defterinin tutulmasını her zaman isteyebilir.

Malikin Yükümlülükleri

İntifa hakkın konusu olan malın korunması ve olağan bakımı dışında kalan (malın öz değerinin korunmasına yönelik) önlemlerin alınması malikin görevidir.