Hakimin Reddi Nedir?

Hakimin tarafsızlığına dair şüphe duyulan durumlarda, hakimin reddini talep etme hakkı bulunmaktadır. Bu durum, HMK’nin 36. maddesi ve devamındaki maddelerde açıklanmıştır.

Hakimin Reddi Nedenleri Nelerdir?

HMK madde 36’da düzenlendiği üzere;

• Hakimin bir davada taraflardan birine yönlendirme veya tavsiyede bulunma durumu,
• Hakimin gereksiz yere bir taraf veya üçüncü bir kişiye görüşünü belirtmesi,
• Hakimin tanık veya bilirkişi olarak ifade vermiş olması veya yargıç/hakem olarak görev yapmış olması; anlaşmazlıkta arabuluculuk veya uzlaştırmacılık yapmış olması,
• Davaya dördüncü derece dahil yansoy hısımlarından birinin karışmış olması,
• Hakimin bir taraf ile kişisel bir düşmanlığının olması,
• Hakimin tarafsızlığını ciddi şekilde sorgulatan önemli nedenlerin varlığı durumlarında hakimin reddi gerekmektedir.

Hakimi Reddedebilecek Kişiler Kimlerdir?

Davanın her bir tarafı yargıcı reddedebilir. Zorunlu dava arkadaşları, birlikte reddedebilir. İhtiyari dava arkadaşları ise tek başına hakimi reddedebilir.

Tarafların hakimi reddetme süresi belirlenmiştir. Reddettirme nedenini bilen taraf, red istemini en geç ilk duruşmada dile getirmelidir. Belirtilen süre içinde yapılmayan ret istemleri dikkate alınmaz. Bu kural, HMK’nin 38/1 maddesinde yer almaktadır.

HMK madde 38: “Hâkimin reddi sebebini bilen tarafın, ret talebini en geç ilk duruşmada ileri sürmesi gerekir. Taraf, ret sebebini davaya bakıldığı sırada öğrenmiş ise en geç öğrenmeden sonraki ilk duruşmada, yeni bir işlem yapılmadan önce bu talebini hemen bildirmek zorundadır. Belirtilen sürede yapılmayan ret talebi dinlenmez.”

Ret istemi, ne zaman öğrenilirse öğrenilsin, en geç hüküm verilinceye kadar yapılabilir. Ancak hakimin kendisini reddetmesi herhangi bir süreye tabi değildir.

Hakimin Reddinde Usul Nasıldır?

Hakimin reddi, dilekçe ile talep edilir. Bu, geçerlilik şartıdır ve dilekçe olmadan yapılan ret başvuruları geçerli değildir. Ret isteği hakkında inceleme yapılmaz. Bu kural, HMK’nin 38/2, 3 maddesinde belirtilmiştir;

“(2) Hâkimin reddi, dilekçeyle talep edilir. Bu dilekçede, ret talebinin dayandığı sebepler ile delil veya emarelerin açıkça gösterilmesi ve varsa belgelerin eklenmesi gerekir.

(3) Hâkimin reddi dilekçesi, reddi istenen hâkimin mensup olduğu mahkemeye verilir.”

Ret İstemi Hangi Durumlarda Geri Çevrilir?

Hakimin reddi istemi aşağıdaki durumlarda kabul edilmeyerek geri çevrilir:

• Ret isteminin süresinde yapılmaması.
• Ret nedeninin ve bu nedeni destekleyen inandırıcı kanıt veya emarelerin sunulmaması.
• Ret isteminin davanın uzatılması amacıyla yapılması.
• Toplu mahkemelerde reddedilen hakimin müzakereye katılmasıyla birlikte, tek hakimli mahkemelerde hakimin kendi ret isteğiyle geri çevrilir.

Ret isteminin reddedilmesi hakkındaki karar, ara karar niteliğindedir. Bu hususlar, HMK’nin 41. maddesinde düzenlenmiştir.

Ret Kararının Kabulü veya Reddi Durumu

Hakimin reddine ilişkin kararlar, HMK’nin 42. maddesinde düzenlenmiştir;

“(1) Hâkimin reddi talebine ilişkin karar, dosya üzerinden inceleme yapılarak da verilebilir.

(2) (Ek:22/7/2020-7251/5 md.)(1) Ret sebebi sabit olmasa bile, merci bunu muhtemel

görürse, ret talebini kabul edebilir.

(3) (Ek:22/7/2020-7251/5 md.)(1) Ret sebepleri hakkında yemin teklif olunamaz.

(4) Reddi istenen hâkim, ret hakkında merci tarafından karar verilinceye kadar o davaya bakamaz. Şu kadar ki, gecikmesinde sakınca bulunan iş ve davalar bunun dışındadır. Daha önce hakkındaki ret talebi mercice reddolunan hâkimin, aynı durum ve olaylara dayanarak yeniden reddedilmesi hâli, hâkimin davaya bakmasına engel oluşturmaz.

(5) Ret talebinin merci tarafından kabul edilmemesi hâlinde, reddi istenen hâkim davaya bakmaya devam eder.

(6) Ret talebinin, kötüniyetle yapıldığının anlaşılması ve esas yönünden kabul edilmemesi hâlinde, talepte bulunanların her biri hakkında beşyüz Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar disiplin para cezasına hükmolunur.

(7) Hâkim hakkında aynı davada aynı tarafça ileri sürülen ret talebinin reddi hâlinde

verilecek disiplin para cezası, bir önceki disiplin para cezasının iki katından az olamaz.

(8) Disiplin para cezasının tahsili için, davaya bakan mahkeme, dosyanın geliş tarihinden başlayarak iki hafta içinde gereğini yapar.”

Merci, ret istemini uygun bulursa, dava başka bir yargıç tarafından devam ettirilir.

Ret Kararlarına İlişkin Yasa Yolları Nelerdir?

İstinaf yolunun kapalı olduğu dava ve işlerde, hakimin reddine ilişkin merci kararları kesindir. İstinaf yolu açık olan dava ve işlerde ise istinaf yoluna başvurulması için bir haftalık süre bulunmaktadır.

Temyiz yolunun kapalı olduğu dava ve işlerde, bölge adliye mahkemesi başkanı ve üyelerinin reddine ilişkin kararlar kesindir. Temyiz yolu açık olan dava ve işlerde ise ret istemi hakkındaki karar, tefhim ve tebliğ tarihinden itibaren bir hafta içinde temyiz edilebilir. Yargıtay’ın bu konudaki kararı kesindir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Kübra DEMİR