İlamsız Takip Nedir?
İlamsız icra, sadece para ve teminat alacakları ile kiralanan taşınmazların tahliyesi için alacaklının başvurduğu ve takip sürecinin başlaması için herhangi bir mahkeme kararına gereksinim duyulmayan bir icra yoludur. Bunun dışındaki alacaklar ilamsız takibin konusunu oluşturamazlar.
3 çeşit ilamsız icra vardır,
1)Genel haciz yolu 2)Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu 3)Kiralanan taşınmazların ilamsız icra yoluyla tahliyesi
Yabancı devlet aleyhine ilamsız takip yoluna başvurulamaz. İcra İflas Kanunu’nda Yabancı devler aleyhine sadece ilamlı takip yapılabileceği öngörülerek düzenlenmiştir.
Madde 42 /2
Yabancı devlet aleyhine ilamsız takip yoluna başvurulamaz
Madde 42/3
İdari yargının görev alanına giren konularda ilamsız takip yoluna başvurulamaz.
İlamsız İcrada Görev
Taraflar aralarında görev hususunda bir görev anlaşması yaparak görevli merciyi belirleyemezler. Görev konusu kanunla düzenlenmiştir.Asıl icra organları,İcra Dairesi ,İcra Mahkemesi,ve Yargıtaydır.
İcra işlerinde en üst sırada İcra Dairesi görevlidir. İcra Daireleri arasında görev dağılımı yapılmadığı için görev uyuşmazlığı çıkması söz konusu olmaz. Bir bölgede birden fazla İcra Dairesi mevcutsa aralarındaki görev dağılımı iş dağılım ilişkisine dayanmaktadır. Adalet Bakanlığı icra dairelerini bir arada bulundurmaya ve aynı icra mahkemesine bağlamaya yetkilidir. (İİK m.1/8)
İlamsız İcrada Yetki
A.Yetkili İcra Dairesi Nasıl Anlaşılır?
İlamsız takip hakkında farklı kesin bir hüküm bulunmadıkça genel yetkili icra dairesi, borçlunun yerleşim yerinin bulunduğu yer icra dairesidir. Sözleşmenin kurulduğu yer icra dairesi de ek bir şart aranmaksızın ilamsız takipte yetkildir. Sözleşme sonucu oluşan para borçlarında da sözleşmenin yerine getirileceği yerde olan icra dairesi de yetkilidir.
İİK Madde 50/1
Para veya teminat borcu için takip hususunda Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun yetkiye dair hükümleri kıyas yolu ile tatbik olunur. Şu kadar ki, takibe esas olan akdin yapıldığı icra dairesi de takibe yetkilidir.
İcra dairesi yetkisiz olduğunu kendiliğinden gözetemez. Borçlunun ödeme emrini aldıktan sonra icra dairesinin etkililiği hususunda kendi itirazda bulunması gerekir. Borçlu yetkiye itirazını 7 gün içinde icra dairesine yapmalıdır.
Yetki Sözleşmesiyle İcra Dairesinin Yetki Kazanması Nasıl Gerçekleşir?
Yetki konusundaki hükümler kamu düzenine ilişkin olmadığı için taraflar kendi arasında yetki sözleşmesi yaparak yetkisiz icra dairesini yetkili kılma hakkına sahiptirler.
Geçerlilik koşulları şu şekildedir;
- Sözleşmenin tarafı, tacirler veya kamu tüzel kişileri olmalıdır. (HMK m.17)
- Yetki sözleşmesinin konusu tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği bir konu olmalı ve kesin yetki durumunda söz konusu olmamalıdır.(HMK m.18/1)
- Sözleşme yazılı olarak yapılmalıdır.
- Uyuşmazlığın kaynaklandığı hukuksal ilişkinin belirli veya belirlenebilir olması gerekir.(HMK m.18/2)
- Yetkili kılınan icra dairesi veya dairelerinin gösterilmesi gerekir.(HMK m.18/2)
Aralarında gerçekleştirdikleri yetki sözleşmesiyle sadece bir tan değil birden fazla icra dairesini yetkili kılma haklarına sahiptirler. (HMK m.17) Taraflar kendi aralarında aksi bir hüküm belirlemedikçe takibi sadece yetkili kıldıkları bir tane icra dairesinde başlatabilirler.
Kamu Düzenine İlişkin Yetki Kuralları Nelerdir?
Bazı durumlarda İcra Dairesinin yetkisi kamu düzenince belirlenmektedir. Şu hallerde yetki kamu düzenine ilişkindir;
- Taşınmaz malların haczi sadece taşınmazların bulunduğu yer İcra Dairesi tarafından haczedilebilir. (İİK m.50- HMK m.12)
- Terekeye karşı başlatılacak olan icra takiplerinde yetkili yer İcra Dairesi miras bırakının son yerleşim yerinin bulunduğu adresteki İcra Dairesidir. (İİK m.50 HMK m.11)
- Can sigortalarında sigorta ettirenin bulunduğu yer İcra Dairesi yetkilidir. (İİK m.50- HMK m.15/2)
Yetki İtirazı Nasıl Gerçekleşir?
İcra takiplerinde yetki kamu düzenine ilişkin olmadığı için takip başlatılırken İcra Dairesinin yetkili olup olmadığı incelenmez. Bu sebeple Ödeme emri kendisine tebliğ edilen borçlunun kendisi takip
başlatılan İcra Dairesinin yetkili olup olmadığını gözetmelidir.Takip başlatılan İcra Dairesinin yetkisiz olduğunu fark eden borçlu yasal itiraz süresi içerisinde itirazını gerçekleştirmelidir. Eğer borçlu ödeme emrine itiraz ederken Yetki İtirazında bulunmaz ise sonradan yetkiye itiraz etme hakkı yoktur. Borçlu yetki itirazını gerçekleştirirken bunu esas hakkında itirazlarıyla birlikte yapmalıdır. (İİK m.50/2)
Borçlu yetki itirazını yasal süre içerisinde gerçekleştirirken itirazın yanında hangi İcra Dairesinin yetkili olduğunu da bildirmek zorundadır. Aksi takdirde yetki itirazı geçersiz olur. (HMK m.19/2)
Yetki İtirazının Kabul Edilmesinin Sonuçları Nelerdir?
Yasal süresi içinde yapılan yetki itirazıyla birlikte icra takibi kendiliğinden durur. Alacaklının da borçlunun itirazını kabul etmesi sonucu dosyanın yetkili icra dairesini gönderilmesini talep eder. Dosya yetkili icra dairesine gönderildikten sonra borçluya yeniden yeni bir ödeme emri tebliğ edilir ve takip tekrardan başlatılır. Borçlu itirazında yetkili İcra Dairesini belirttiği için yeni başlayan icra takibinde yetkiye tekrardan itiraz etme hakkına sahip değildir.
Yetki İtirazının Kabul Edilmemesinin Sonuçları Nelerdir?
Eğer alacaklı borçlunun itirazını ve yetkili olarak gösterdiği İcra Dairesini kabul etmezse yetki itirazının kaldırılması için görevli mahkemeye başvurma hakkına sahiptir.
BAŞVURU YOLU VE GÖREVLİ MAHKEME NEDİR?
A.BORÇLUNUN SADECE YETKİYE İTİRAZ ETMESİ;
Borçlu aleyhine başlatılan icra takibinde yasal süreç içerisinde sadece yetkiye itirazda bulunduysa alacaklının bu itirazı ortadan kaldırmak için başvuracağı yol İcra Mahkemesi’nde İTİRAZIN KESİN KALDIRILMASI yoluna başvurması gerekmektedir. Sadece yetki itirazının ortadan kaldırılması için açılan davalarda Genel Mahkemeler görevli değildir. (İİK m.50/2)
B.BORÇLUNUN HEM YETKİYE HEM DE ESASA İTİRAZ ETMESİ;
Borçlu aleyhine başlatılan icra takibinde yasal süreç içerisinde hem esasa hem de yetkiye itiraz etmişse alacaklı, Genel Mahkemelerde İTİRAZIN İPTALİ davası açabilir.
YETKİLİ İCRA MAHKEMELERİ NERESİDİR?
Yetkili İcra Mahkemesi yargı biriminin içerisinde alan İcra Dairesi yetkisine bağlıdır. Takibin yapıldığı yer İcra Dairesi yetkili İcra Mahkemesidir. (İİK m.348)
YETKİLİ GENEL MAHKEME NERESİDİR?
Genel mahkemelerin yetkisi Hukuk Muhakemeleri Kanunu çerçevesinde düzenlenmiştir.
İlamsız İcra Takibinde Süreç
Alacaklının takip talebi üzerine icra dairesi borçluya bir ödeme emri gönderir ve ilamsız takip başlar. Borçlunun eline bu ödeme emri ulaştığında borçluya, böyle bir borcunun olmadığına veya bu borcunun haklı bir nedene dayanmadığına itiraz edebilmesi için 7 günlük bir itiraz süresi tanınmıştır. Borçlunun bu süre içinde borca itiraz etmesiyle icra takibi durur. Alacaklının borçlunun bu itirazını ortadan kaldırmasına kadar icra takibi durur.
Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mervenur ÖZKAN
