İşçilerin Çalışma Süreleri Ne Kadardır?

Çalışma süreleri, şu şekillerde sınıflandırılabilir:

Haftalık ve Günlük Çalışma Süreleri Ne Kadardır?

Haftalık normal çalışma süresi en fazla 45 saattir. Bu hüküm nispi emredici nitelikte olup taraflar daha az çalışma süresi belirleyebilirler.

Günlük çalışma süresi en fazla 11 saattir.

Yer altında çalışan işçilerin günlük çalışma süresi en fazla 7,5; haftalık çalışma süresi en fazla 37,5 saattir.

Denkleştirme Esası Ne Demektir?

Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi haftanın çalışılan günlerine günde 11 saati aşmayacak şekilde dağıtılabilir.

Denkleştirme 2 ay için yapılır; bu süre topu iş sözleşmeleriyle 4 aya kadar artırılabilir. Turizm sektöründe denkleştirme 4 ay içindir; bu süre toplu iş sözleşmesi ile 6 aya kadar artırılabilir.

Telafi Çalışması Nedir?

Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, işveren dört ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir.

Telafi çalışmaları fazla çalışma ve fazla süreli çalışma kapsamına girmez. Telafi çalışmaları, günlük en çok çalışma süresini aşmamak koşulu ile günde üç saatten fazla olamaz.

Tatil günlerinde telafi çalışması yapılamaz.

Çalışma Süresinden Sayılan Haller Nelerdir?

4857 sayılı İş Kanunu’na göre işçinin günlük çalışmasından sayılan haller:

• Madenlerde, taşocaklarında yahut her ne şekilde olursa olsun yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken süreler.
• İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler.
• İşçinin işinde ve her an iş görmeye hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler.
• İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler.
• Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler.
• Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler.

Ara Dinlenmesi Nedir?

Günlük çalışma sürelerinin ortalama bir zamanında işçiye verilen dinlenme süresidir.

Ara dinlenme süreleri:

• 4 saat ve daha kısa süreli işlerde 15 dakika,
• 4 saatten fazla ve 7,5 saatten daha az süreli işlerde 30 dakika,
• 7,5 saatten daha fazla süreli işlerde ise 1 saattir.

Gece Çalışmasında Çalışma Süreleri Ne Kadardır?

Çalışma hayatında gece en geç saat 20:00’da başlayan ve en erken 06:00’a kadar olan ve herhalde en fazla 11 saat süren dönemdir.

İşçinin gece çalışma süresi en fazla 7,5 saattir. Ancak turizm, sağlık, özel güvenlik hizmetlerinde işçinin yazılı onayı ile 7,5 saatten fazla çalışma yaptırılabilir.

Fazla Çalışma Nedir?

Ülkenin genel yararı, işin niteliği ve üretimin artırılması gibi sebeplerle yapılan fazla çalışmaya genel sebeplerle fazla çalışma denir.

Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışmadır. İşçi her bir saat fazla çalışma için 1,5 saatlik ücrete hak kazanır.

Haftalık çalışma süresinin 45 saatin altında belirlendiği hallerde haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar olan çalışmalara fazla sürelerle çalışma denir. Fazla sürelerle çalışmada işçi her saat için 1,25 saatlik ücrete hak kazanır.

Bir yılda en fazla 270 saatlik fazla çalışma yaptırılabilir.

Yer altında maden işlerinde çalışan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz. Yer altında çalışan işçilere haftalık 37,5 saati aşan verilecek ücret her bir saat için düşen miktarın %100’ünden az olamaz.

Gerek bir arıza sırasında, gerek bir arızanın mümkün görülmesi halinde yahut makineler veya araç ve gereç için hemen yapılması gerekli acele işlerde, yahut zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkmasında, işyerinin normal çalışmasını sağlayacak dereceyi aşmamak koşulu ile işçilerin hepsi veya bir kısmına fazla çalışma yaptırılabilir. Bu durumda fazla çalışma yapan işçilere uygun bir dinlenme süresi verilmesi zorunludur.

Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı günlük çalışma süresini işçinin en fazla çalışma gücüne çıkarabilir.

Fazla çalışma yaptırılamayan işler:

• İş Kanununun 63 üncü maddesinin son fıkrası uyarınca sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerde,
• Aynı Kanunun 69 uncu maddesinin l inci fıkrasındaki tanıma göre gece sayılan gün döneminde yürütülen işlerde (şu kadar ki, gündüz işi sayılan çalışmalara ek olarak bu Yönetmelikte öngörülen fazla çalışmalar gece döneminde yapılabilir),
• Maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerin yer ve su altında yapılanlarında.

Fazla çalışma yaptırılamayacak işçiler:

• 18 yaşını doldurmamış işçiler,
• İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile önceden veya sonradan fazla çalışmayı kabul etmiş olsalar bile sağlıklarının elvermediği işyeri hekiminin veya Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı hekiminin, bunların bulunmadığı yerlerde herhangi bir hekimin raporu ile belgelenen işçiler,
• İş Kanununun 88 inci maddesinde öngörülen Yönetmelikte belirtilen gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler,
• Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçiler.
• 4857 sayılı Kanunun 42’nci maddesi uyarınca zorunlu nedenler ve 43 üncü maddesi uyarınca olağanüstü haller dışında yer altında maden işlerinde çalışan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.

Ulusal Bayram Ve Genel Tatil Günlerinde Çalışmada Ne Kadar Ücrete Hak Kazanılır?

UBGT günlerinde çalışma yapılıp yapılmayacağı iş sözleşmesi ve toplu iş sözleşmesi ile kararlaştırılabilir. Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.

UBGT günlerinde çalışılmazsa o günlerin ücreti tam; çalıştırılırsa çalışılan her gün için bir günlük ücret ödenir.

Hafta Tatilinde Çalışma Nedir?

İşçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Hafta tatilinde çalışılmasa dahi işçiye bir günlük ücreti ödenir.

Yıllık İzin ve Yıllık İzin Ücret Hakkı Nedir?

En az bir yıllık kıdemi olan işçiler yıllık izne hak kazanır.

Yıllık izin süreleri işçinin kıdemine göre değişir:

• 1 yıldan 5 yıla kadar olanlarda 14 günden,
• 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlarda 20 günden,
• 15 yıldan fazla olanlarda 26 günden az olamaz.

18 yaşından küçük ve 50 yaşından daha büyük işçilere verilecek izin süresi 20 günden az olamaz.

Yıllık izin süreleri iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile artırılabilir.

Yıllık ücretli izin günleri hesaplanırken UBGT günleri izin süresinden sayılmaz.

Yıllık izin kullanmadan çalışan işçiler yıllık izin ücret alacağına hak kazanır.

Mazeret İzni Nedir?

İşçiye evlenmesi, evlat edinmesi, anne, baba veya çocuğunun ölmesi halinde 3 gün; eşinin doğum yapması halinde 5 gün mazeret izni verilir.

İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilir.

Stj. Av. Atike KARAMAN & Av. Ahmet EKİN