Taşıyıcının Yardımcılarından Doğan Sorumluluğu

Taşıyıcının yardımcılarından doğan sorumluluğuna ilişkin hükümler Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Taşımanın hacmi, kapasitesi ve yoğunluğu, taşıyıcıların bu taşımaları gerçekleştirmek amacıyla çok çeşitli yardımcılar kullanmasına veya yapılan işin bölünerek değişik taşıyıcılara bırakılmasına yol açmaktadır.

Türk Ticaret Kanunu’nun 879. maddesine uyarınca taşıyıcı;

• Kendi adamlarının,
• Taşımanın yerine getirilmesi için yararlandığı kişilerin,

görevlerini yerine getirmeleri sırasındaki fiil ve ihmallierinden, kendi fiil ve ihmali gibi sorumludur.

Türk Ticaret Kanunu’nun 879. maddesi CMR m. 3 hükmünün paraleline bir düzenlemedir. CMR m. 3’e göre, “Bu Sözleşmenin uygulanması bakımından taşımacı, çalıştırdığı kişilerin ve taşımanın yapılması için hizmetlerinden yararlandığı diğer kimselerin görevleri sırasında hareket ve ihmallerinden sanki bu hareket ve ihmalleri kendisi yapmış gibi sorumlu olacaktır.”

Taşıyıcının Kendi Adamları Kavramı

Taşıyıcının kendi adamları ibaresi, genel olarak taşıyıcıya ait taşıma işletmesinde hizmet sözleşmesine dayanarak sürekli bir şekilde görev yapan kişileri ifade etmektedir.

Taşıyıcının taşıma işletmesi, taşıma işini icra ve taahhüt etmiş olan işletmedir. Taşıyıcının başka bir işletmesinde veya taşıma işletmesi dışında görev yapanlar, taşıyıcının kendi adamı olarak nitelendirilemezler.

Taşıma işinin yapılması esnasında taşıyıcının başka işletmesindeki kişiler, bu taşımayı verilen görev icabı katılıyorlarsa, taşıma açısından taşıyıcının kendi adamı sayılırlar.

Taşıyıcının Yararlandığı Kişiler Kimlerdir?

Taşıyıcının yararlandığı kişiler, taşıma sözleşmesinden doğan tüm borçlarının ifası için kullandığı kendi adamları dışındaki kişiler olacaktır.

Bu kişiler taşımanın;

• Hepsine,
• Belli bir bölümüne,
• Bir aşamasına katılabilirler.

Bu katılım, taşıma esnasında ya da teslim sırasında da olabilir.

Taşıyıcının yararlandığı kişiler, taşımanın ifasına doğrudan doğruya katılmaları gerekli olmayıp, taşıma işiyle dolaylı olarak bağlantılı bir işin görülmesinde kullanılmış olmaları yeterli olacaktır.

Taşıyıcının yararlandığı bu kişilerle taşıyıcı arasında sürekli bir ilişki bulunmaz. Taşıyıcı bu kişilerden, bir taşıma işini gerçekleştirirken yararlanır ve işin tamamlanması sonucu bu ilişki son bulur.

TTK m. 888’de hüküm altına alınmış fiili taşıyıcı içinde sayılabilecek alt taşıyıcılar da taşıyıcının yararlandığı kişilerdir.

Taşıyıcının Yardımcılarından Doğan Sorumluluğun Şartları Nelerdir?

Taşıyıcının yardımcılarından doğan sorumluluğun şartları aşağıda sayılmıştır:

• Taşıyıcı yardımcılarının fiil ve eylemsizlikleri,
• Fiil veya eylemsizliğin zarara neden olması.

Taşıyıcı Yardımcılarının Fiil ve Eylemsizlikleri

Taşıyıcının yardımcılarının fiil ve ihmalleri kendi fiil ve ihmali hükmündedir. Taşıyıcının sorumlu tutulabilmesi için, yardımcıların kusurlu olmaları gerekmemektedir.

Taşıcının yardımcılarının meydana getirdikleri bir davranış kusurlu bir davranış olmasa bile, taşınan eşyada zıya ve hasar oluşturuyorsa taşıyıcı sorumlu olacaktır.

Yardımcılar, kendileri taşıyıcıymış gibi davranmalı ve eşyaya özen göstermelidirler. Bu bakımdan zararı engellemek ve kaçınmak noktasında taşıyıcının göstermek zorunda olduğu dikkat ve özeni göstermekle yükümlüdürler. Dikkat ve özen göstermemeleri sonucu ortaya çıkan zıya ve hasar ile gecikmei taşıyıcının sorumluluğunu doğuracaktır.

Fiil veya Eylemsizliğin Zarara Neden Olması

Türk Ticaret Kanunu’nun 879. maddesi, bir fiilin zarara sebebiyet vermesi halinde uygulanabilir.

Yardımcının davranışı çeşitli zararlara yol açabilir. Bu zararlara eşyanın zıya ve hasara uğraması yanında, taşımanın zamanında bitirilmemesi dolayısıyla gecikme ve buna bağlı olarak eşyanın daha düşük bir fiyatla satılması da olabilir.

Bu durumda gecikme sebebiyle eşyada bir hasar veya zıya olması durumunda TTK m. 879 uygulama alanı bulacaktır.

Havayolu Taşımalarında Taşıyıcının Yardımcılarından Doğan Sorumluluk

Havayoluyla yapılan taşımalar açısından taşıyıcının yardımcılarından doğan sorumluluğuna ilişkin Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 123. maddesi uygulanacaktır.

TSHK m. 123’e göre, “Taşıyıcı, kendisinin ve adamlarının zararı önlemek için gerekli olan bütün tedbirleri aldıklarını veya bu tedbirleri alma olanağı bulunmadığını ispatlarsa sorumlu değildir.”

Taşıyıcı, adamlarının zararı önlemek için gerekli bütün tedbirleri aldıklarını veya bu tedbirleri alma imkanı bulunmadığını ispatlayarak adamlarının vermiş oldukları zarardan dolayı sorumluluktan kurtulmaktadır.

Taşıyıcının adamlarının kusurları taşıyıcının kusuru olarak kabul edilmiştir. Dolayısıyla eşyaya gelen zararlardan taşıyıcının adamlarının kusuru yoksa taşıyıcı da sorumlu olmayacaktır.

Zararın sebebinin bilinmesi halinde zararın ortaya çıkmasında yardımcılarının basiretli bir taşıyıcıdan beklenebilecek bütün tedbirleri almış olduklarını ispatlamak zorundadır. Sebebin bilinmemesi halinde ise, zararı doğuran bütün nedenler ele alınarak bütün hepsi bakımından yardımcıların gerekli tüm tedbirleri almı olduğunu taşıyıcı gösterecektir.

MoK m. 30’a göre ise, taşıyıcının adamlarının ve hizmetlerinden yararlanan kişilerin taşıma sırasındaki  görevlerinden dolayı meydana gelen zıya ve hasardan taşıyıcı sorumludur. Bu sorumluluktan genel ve özel kurtulma sebeplerine göre kurtulabilir.

Demiryolu Taşımalarında Taşıyıcının Yardımcılarının Sorumluluğu

Demiryolu taşımalarında taşıyıcının yardımcıları bakımından RDİN’de taşıyıcının demiryolu taşıması sırasındaki yardımcılarından kaynaklanacak zarar haline ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle Türk Ticaret Kanunu’nun taşıma işlerine ilişkin hükümleri çerçevesinde TTK m. 879 uygulama alanı bulur.

Uluslararası demiryolu taşımaları bakımından ise CIM m. 40, taşıyıcının taşımanın gerçekleştirilmesi için görevlendirdiği çalışanları ve diğer kişilerin, görevlerinin ifası içinde hareket etmeleri sırasında ortaya çıkan zıya, hasar ve gecikmeden sorumlu olduğunu belirtilmiştir.

CIM m. 27’de ise, fiili taşıyıcının meydana getirdiği zıya ve hasar ya da gecikmeden dolayı ortaya çıkan zararın tamamından sorumlu olmaya devam edeceğini öngörmektedir.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN