Depremzedelerin Hakları Nelerdir?
Depremzedelerin hakları içerisinde ne çok merak edilen “hak sahipliği”dir. Bunun yanında depremzedelerin özel ve kamu hukukundan kaynaklanan birçok hakları da bulunmaktadır.
Depremzedeler, hem cezai hem de hukuki yönden hukuki olarak hak sahibi olup bu haklarını devlete, ilgili idarelere, müteahhitlere, yapı ve denetim şirketlerine yönlendirebileceklerdir.
Depremzede Hak Sahipliği Nedir?
Depremzede hak sahipliği; Afet Sebebiyle Hak Sahibi Olanların Tespiti Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir.
Konutu, işyeri, ahırları ağır hasarlı veya yıkılan, orta derecede hasar gören mülk sahibi depremzedelerin, afet tarihinde mülkiyeti ebeveynlerine ait olan ikinci veya üçüncü konutta oturanların sahip olduğu birtakım hakları ifade etmektedir.
Yaşanan afet neticesinde maliki olduğu taşınmaz yapılar yıkılan, ağır ve orta hasarlı olan afetzedeler, hak sahipliği başvurusunu yaparak yeniden taşınmaz sahibi olabilecek veya konut kredisi kullanabilecektir.
Depremzede hak sahipliği; Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun ile düzenleme altına alınmıştır.
Afetzede Hak Sahipliği Başvurusu Nereden Yapılır?
Afetzede hak sahipliği başvurusu; afet yaşanan yerde mahalle veya köy muhtarlıklarında o yerin (köylerde köyu mülki hudutları, illerde ve ilçelerde belediye hudutları ile yeni taşınan yerlerdeki duruma göre köy ve belediye sınırları) en büyük mülki amirlik tarafından yapılacak ilanla yapılmaktadır.
Yapılacak ilan neticesinde hak sahipleri tarafından, ilgili taşınmazı belgelendiren ve duyuruda belirtilen belgelerle birlikte afetzede tarafından valilik veya kaymakamlığa başvurması gerekmektedir.
Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun’un 28, 29 ve 30. maddeleri ile Afet Sebebiyle Hak Sahibi Olanların Tespiti Yönetmeliği hükümlerine göre Mahalli Hak Sahipliği İnceleme Komisyonunca çalışmalar yürütülmektedir.
| Madde 28 “Bu Kanundan faydalanmak suretiyle inşaat kredisi verilmesini ya da bina yaptırılmasını isteyenlerin, Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca yapılacak yardıma ilişkin olarak mahallî ilân tarihinden itibaren iki ay içinde mahallin en büyük mülkî amirine yazılı başvuruda bulunmaları ve taahhütname vermeleri zorunludur. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı bu süreyi bir ay uzatmaya yetkilidir. Bu müracaatın yapılmasında ve alınmasında hasar tespit raporlarında yer alan hasar oranlarına bakılmaz. Kamulaştırma sahasındaki bina sahipleri için bu süre kamulaştırma kararının kendilerine bildirilmesi veya ilan tarihinden itibaren hesaplanır. İhale suretiyle yapılacak inşaatlarda ihale tarihinden, emanet usulü ile yapılacak inşaatlarda emanet kararının alınmasından sonra İmar ve İskan Bakanlığınca haklı görülmiyecek bir sebeple taahhüdünden dönenlerden, kusurlarının derecesine göre, 500 liradan 2000 liraya kadar tazminat alınarak fona yatırılır. Yapılarını kendileri yapacak olanlardan ise, arsaların elde edilme işlemlerinin sonuçlandırılmasından sonra taahhüdünden dönenlerin; bunlara ait yapı ve arsalar satılarak muacceliyet kesbeden borçları kapatılır. Satış bedeli borçlandırma bedelinden az olursa farkı tahsilinde fona yatırılmak üzere Türkiye Emlak Kredi Bankası tarafından kendi alacağı gibi taahhütname sahibinden tahsil olunur. |
| Madde 29 Yıkılan, yanan veya ağır hasara uğrayan veya uğraması muhtemel olan binalarla imar planları gereğince kamulaştırılmasında zorunluluk bulunan yerlerdeki binalarda oturan ailelere hak sahibi olmak şartıyla konut yaptırılır veya kredi verilir. Aynı bina içinde hak sahibi ebeveyn ile birlikte oturan evli kişilerin durumu, Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca bu konuda hazırlanacak yönetmelik gereğince takdir ve tespit edilir. Kendilerine ait olmayan arsa veya arazi üzerine inşaat ruhsatı almaksızın bina inşa eden yapı sahipleri ile yer kayması, bu baskını, kaya düşmesi ve benzeri sebeplerle imar planında yapı yapılması sakıncalı olarak belirlenen yerlerde ruhsatsız olarak yapılan yapıların sahipleri haksahibi olarak kabul edilmez. Kendisine veya eşine ait o yerde aynı cins müstakil hasarsız başka bir binası veya dairesi olan ailelere bina ve inşaat kredisi verilemez. Yıkık olduğu veya ağır, orta ve az derecede hasar gördüğü belirlenen binalardan mülkiyeti tüzel kişilere ait olanlara yardım yapılmaz. Afete uğramasıyla ekonomik ve sosyal hayatı kesintiye uğratan dükkan ve fırın gibi binalar için de sahiplerine, borçlandırma hükümleri dairesinde, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca belirlenecek esaslara göre inşaat kredisi verilebilir. O yerde kendisine veya eşine ait müstakil hasarsız başka bir işyeri bulunanlar, bu yardımdan faydalanamazlar. |
| Madde 30 İştirak veya müşterek mülkiyet halinde bulunan bina için hissedarlarına bu kanun hükümlerinden faydalanılarak yine aynı şekilde hisseli olmak üzere yalnız bir bina yaptırılır. Ancak, yıkılan, yanan, ağır hasara uğrayan, yahut afetle ilgili kamulaştırma dolayısiyle yıktırılması gereken yerlerdeki binalarla,afete uğrıyabilecek bölgelerdeki binalarda, birden fazla aile ikamet ettiği takdirde, her aile bu kanun hükümlerinden ayrı ayrı faydalanabilirler. |
Kimler Afetzede Hak Sahipliği Alabilir?
Afetzede hak sahipliği, yıkılan veya ağır ve orta derecede hasar görmüş ya da yaşanması muhtemel yeni bir afet neticesinde yıkılabilecek veya zarar görme ihtimali bulunan binaların sahibi olan kişilere aittir.
Afetzede hak sahibi olan kişiler şunlardır:
- Konut, işyeri, ahırları yani kısaca taşınmaz malvarlığı ağır derecede hasarlı olan, yıkılmış olan, orta derecede hasar almış olan mülk sahipleri,
- Afetten önce ve afet tarihinde mülkiyeti ebeveynine ait olan hasarlı, yıkılmış ikinci veya üçüncü konutta oturan kişiler,
- İştirak ve müşterek maliki oldukları konut veya işyeri hasar görmüş olanlar,
- Hak sahiplerine bina yaptırılmak üzere tespit edilip konutları istimlâk edilen aileler.
Hak Sahiplerine Hangi Yöntemlerle Konut Yapılır?
Hak sahiplerine konut yapılabilmektedir. Hak sahiplerine konut yapılabilmesi için, kişilerin yıkılan, ağır hasarlı taşınmazın kendisine ait olduğunu belgelendirmesi gerekmektedir.
Hak sahiplerine konut yapılabilecek yöntemler; TOKİ, ihale, evini yapana yardım ve hazır konut kredisi desteğidir.
Kimler Hak Sahibi Olamaz?
Hak sahibi olamayacak kişileri şu şekilde sıralayabiliriz:
- DASK poliçesi bulunmayanlar,
- İmar planında riskli olarak belirtilen yerlere ruhsatsız olarak ev, işyeri, ahır yapanlar,
- Arazi veya arsa kendisine ait olmamasına rağmen ruhsatsız olarak ilgili yere ev, işyeri, ahır yapanlar,
- Dernekler ve vakıflar gibi taşınmazı hasar gören tüzel kişiler,
- Kiracılar,
- Kendisi veya eşine ait aynı nitelikte ev, işyeri veya ahırı olan kişiler,
- Yasal süre içerisinde taahhütname vermeyenler ve borçlanma işlemini yapmayanlar.
Afetzede Yardımlarına Nerelerden Başvuru Yapılır?
Afetzede yardımları için başvuru e-devlet üzerinden yapılmaktadır.
06.02.2023 tarihinde ülkemizde, 10 ili kapsar şekilde gerçekleşen ve ağır hasarlara neden olan depreme ilişkin olarak depremzedeler tarafından Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Barınma Desteği başvuruları yapılabilecektir.
Depremzedelerin Maddi Zararları Nasıl Karşılanır?
Depremzedelerin maddi zararları, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından kısmen ödenmektedir.
Depremzedeler; maddi zararının giderilmesi için DASK’a başvuru yapabilecektir. Bu durumda yapılacak zarar tazmini, her yıl Resmi Gazetede’de metrekare başına belirtilen ücrete göre karşılanacaktır.
DASK yönünden teminat sınırının aşılması halinde ise afetzedeler tarafından varsa konut sigortasına başvurulabilecektir.
Depremzedelerin Dava Açma Hakları
Depremzedeler, hem hukuki hem de cezai yönden dava açma ve şikâyette bulunma haklarına sahiptir.
Anayasa’nın 125. maddesinde idarenin kendi eylem ve işlemlerden doğan zararı ödemekle yükümlü olduğu hükme bağlanmıştır. İdare yani devlet, deprem neticesinde yıkılan binanın inşaatı aşamasında dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranmışsa meydana gelen zarardan sorumlu olacaktır.
Cezai yönden ise; depremzede bu hakkını kamu görevlilerine, müteahhitlere, yapı denetim şirketlerine yöneltebilecektir. Depremde yıkılan yapının proje ve yapımı aşamasında sorumluluklarını ve yükümlülüklerini yerine getirmeyen kişiler hakkında bilinçli taksirle adam öldürme suçundan yargılama yapılabilecek ve buna bağlı olarak maddi ve manevi tazminat talebinde bulunulabilecektir.
Merhabalar,
Kahramanmaraş depreminde evim yıkıldı ama aynı şehir başka bir ilçede başka bir evim hasar görmedi. Bu durumda ben depremzede haksahibi olabiliyor muyum?
Merhaba,
Kendiniz veya eşiniz adına aynı cins hasarsız konut, işyeri ve ahır bulunması halinde hak sahibi olamazsınız. Daha ayrıntılı bilgi talep etmeniz halinde ekin@ekinhukuk.com.tr mail adresinden veya 0532 399 3546 numaralı telefondan bizimle irtibat kurabilirsiniz.
Merhabalar evimiz orta hasarlı ama arsa tapulu 3 katlı idi. Abonelikler ayrı ayrı doğalgaz, elektrik VS. 2 katımızda dask var eğer yıkılacak kararı verirler ise devlet bize kaç daire verir. Tşk ederim şimdiden
Merhaba,
Hukuki danışma hizmetimizden faydalanmak istemeniz halinde ekin@ekinhukuk.com.tr mail adresinden veya 0532 399 3546 numaralı telefondan bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Merhaba ;
iskenderun depreminde babamin ve annemin ustune ayri ayri evleri var tapulari ayri. ikisininde evi agir hasarli yikiliacak: bu durumda ikisi hak sahibi olabilirmi: babamin kahramanmaras goksun ilcesinde bir kargir kolonsuz koy evi var ustune tapulu: koydeki ev az hasarli gozukuyor:
Merhaba,
Aynı aile içerisinde aynı cins konut, işyeri ve ahır bulunması halinde bir adet taşınmaz için hak sahibi olabilirsiniz. Daha ayrıntılı bilgi talep etmeniz halinde ekin@ekinhukuk.com.tr mail adresinden veya 0532 399 3546 numaralı telefondan bizimle irtibat kurabilirsiniz.