Tazminat Davası Nedir?

Tazminat davası, kişinin haksız fiil nedeni ile görmüş olduğu maddi ya da manevi zarar için isteyebileceği karşılık için açılan davadır.

Tazminat hukuku ise, haksız fiilerden veya başka nedenden kaynaklanan tazminat anlaşmazlıklarını konu almaktadır.

Kişi maddi veya manevi zarara uğradığı takdirde tazminat adı altında zararın para karşığını talep etme hakkı vardır. Genel itibariyle haksız bir durum karşısında zarar gören kişiler tazminat davası açabilirler.

Tazminat Davası Çeşitleri Nelerdir?

Tazminat davası, maddi  tazminat ve manevi tazminat davası olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Manevi tazminat, kişilik hakkı zarara uğrayaran ve manevi olarak bir acı, üzüntü çeken kişiler tarafından açılır.

Manevi tazminat davası Türk Borçlar Kanunu’nun 56. maddesinde düzenlenmiş olup söz konusu maddeye göre, ““Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir.”

Türk Borçlar Kanunu’nun 58. maddesinde ise kişilik haklarının zarar görmesi durumundaki talep edilebilecek manevi tazminat düzenlenmiştir.

Maddi tazminat, maddi bir zarara uğrayan ve malvarlığında bir eksilme meydana gelen kişiler tarfından açılır. Maddi tazminat davası ile, hukuka aykırı bir fiil veya işlem neticesinde kişinin zararlarının giderilmesi amaçlanmıştır.

Sözleşme İhlali Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası

Maddi ve manevi tazminat davaları birçok sebepe dayanılarak açılabilir. Sözleşme ihlali nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası açılması bu sebeplerden bir tanesidir.

Sözleşmeler, iki tarafın birbirine uygun irade beyanları ile kurulmaktadır. Sözleşemenin ifa edilmemesi, eksik ifası veya haksız feshedilmesi durumlarında tarafların birbirinden maddi ve manevi tazminat talep etme hakkı doğar. Tazmini istenen zarar, menfi veya müspet zarar olabilir.

Müspet zarar, sözleşmeye aykırı davranışla otaya çıkan kazanç kaybı ve maddi zararları ifade etmektedir. Menfi zarar ise sözleşmeden beklenen faydanın gerçekleşmemesi nedeniyle mahrum kalınan kazanç olarak tanımlanabilir.

Sözleşmeden aykırı davranıştan doğan manevi tazminata hükmedilebilmesi için aşağıdaki şartlar aranmaktadır:

• Geçerli bir sözleşme,
• Borca aykırı davranış,
• Kişilik haklarına saldırı,
• Davranış ile zarar arasında uygun illiyet bağı.

Suç İşlenmesi Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası

Suç işlenmesi gerekçesiyle haksız saldırıya uğrayan kişi maddi ve manevi tazminat davası açabilir.

Saldırıya uğrayan taraf malvarlığında bir azalma meydana geldiği takdirde maddi tazminat, kişilik haklarına yönelik bir saldırı olduğu takdirde manevi tazminat adı altında para talep edebilir.

Suc işlenmesi nedeniyle tazminat talep etme hakkının hukuki dayanığını Türk Borçlar Kanunu’nun 49. maddesi oluşturmaktadır. Türk Borçlar Kanunu’nun 49. maddesine göre, “Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.”

Tazminat Davası Hangi Şartlar Altında Açılabilir?

Maddi ve manevi tazminat davası, herhangi bir sebeple uğranılan haksız bir maddi veya manevi zararı gidermek amacıyla açılabilir.

Yukarıda da açıklandığı gibi tazminat davaları genel olarak haksız fiil veya sözleşmeye aykırılık nedenlerine bağlı olarak açılmaktadır.

Tazminat sorumluluğundan bahsedilebilmesi için borca aykırı bir davranışla sözleşmenin ihlal edilmesi, ihlalden kaynaklı bir zararın meydana gelmesi, fiil ve zarar arasında uygun nedensellik bağı şartları oluşmuş olması gerekmektedir.

Haksız fiil neticesinde uğrayan kişi tazminat davası açabilmesi için öncelikle ortada bir haksız fiil bulnması gerekmektedir. Kişi bu fiil sebebiyle zarara uğramış olmalıdır.

Tazminat Davası Süresi, Zamanaşımı ve Ne Zaman Açılır?

Tazminat davalarında, dava açma süresi tazminat nedenine bağlı olarak farklılık göstermektedir. Tazminat davasının hangi nedenle açıldığı tazminat dava açma süresini belirlemektedir.

Kanunda belirtlen süre içerisinde dava açılmadığı takdirde zamanaşımından bahsedilir.

Zamanaşımı Türk Borçlar Kanunu’nun 146. maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddeye göre, “Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, her alacak on yıllık zamanaımına tabidir.”

Genel Kural bu olmakla birlikte TBK m. 147 bazı alacaklar için beş yıllık zamanaşımı uygulandığı düzenlenmiştir. Dönemsel edim alacaklarında, yeme içme alacakları, konaklama bedelleri, perakende satışlardan doğan alacaklar, ortaklar arasındaki alacaklar, vekalet sözleşmelerinden doğan alacaklar, simsarlık sözleşmesinden doğan alacaklar ve eser sçzleşmesinden doğan alacaklar için beş yıllık zamanaşımı uygulanır.

Haksız fiiler için dava zamanaşımı süresi fiil ve failin öğrenilmesinden itibaren iki yıl, fiil ve fail daha sonra öğrenilirse bile her halukarda on yıldır. Haksız fiil aynı zamanda suç teşkil ediyorsa, tazminat davası açma süresi açısından ceza hukuku zamanaşımı uygulanır.

Boşanma davası neticesinde tazminat davası açma süresi, boşanmanın kesinleşmesinden itibaren bir yıldır.

Maddi ve Manevi Tazminat Davası Kime Karşı Açılır?

Maddi ve manevi tazminat davası, zararın meydana gelmesine neden olan ve borca aykırı veya hukuka aykırı fiili gerçekleştirilen kişiye karşı açılır.

Haksız fiili işleyen kişi tazminat davasının kabulü halinde hükmedilen tazminatı ödemek zorundadır. Bazı durumlarda ise haksız fiili işleyen kişiler ile birlikte tazminat sorumluluklar olan kişiler mevcuttur. Bu kişiler kanunlarda düzenlenmiştir. (işletenin sorumluluğu, adam çalıştıranın sorumluluğu vb.)

Maddi ve Manevi Tazminat Davası Nasıl ve Nerede Açılır?

Maddi ve manevi tazminat davası diğer davalarda olduğu gibi görevli ve yetkili mahkemeye dilekçe vermek suretiyle açılabilir. Tazminat davalarını avukat vasıtasıyla yürütmek hak kaybını engellleyecektir.

Maddi ve manevi tazminat davalarında Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenmiş olan genel yetki kuralları uygulama alana bulmaktadır. HMK m.6 gereğince, maddi ve manevi tazminat davası, davalının ikametgahı yer mahkemesinde açılmalıdır.

Tazminat davası sözleşmenin ihlali nedeniyle açıldığı durumlarda dava,  sözleşmenin ifa edileceği yer mahkemesinde de açılabilir.

Haksız fiilde ise HMK m. 16’daki düzenleme uygulanacaktır. Haksız fiil nedeniyle açılacan maddi ve manevi tazminat davasında aşağıda sayılan mahkemeler yetkilidir:

• Haksız fiilin işlendiği yer mahkemesi,
• Zararın meydana geldiği yer mahkemesi,
• Zarar görenin ikametgahında bulunan yer mahkemesi.

Manevi Tazminat Davasında Para Ödenir Mi?

Kişilik hakkını oluşturan birtakım değerlere gerçekleştirilen saldırı ve bu değerlerin hukuka aykırı bir şekilde zedelenmesinin hukuki sonucu manevi zarardır. Manevi üzüntülerin ve kayıpların telafisinde manevi tazminat kurumundan yararlanılmaktadır.

Manevi zararın miktarının belirlenmesi hususunda bir tarafta zarar gören kişinin uğramış olduğu zararın telafisi, diğer bir tarafta ise kişinin duyduğu ruhsal ve psikolojik çöküntüyü tatmin ederek denkleştirme amacına hizmet söz konusu olduğundan, bu durum parayla ölçülemez, yalnızca hâkim tarafından takdir edilebilir.

Maddi Tazminat Davası Şartları

Bir kişinin, başka bir kişiye hukuka aykırı ve kusurlu olarak zarar vermesi ve bu zararın maddi açıdan gerçekleşmesi üzerine, maddi zararın tazmin edilmesi istemi ile açılan davaya, maddi tazminat davası denmektedir.

Maddi tazminat ancak aşağıda sayılan koşulların varlığında talep edilebilir:

• Maddi bir zarar oluşturan fiilin bulunması.
• Zararı oluşturan fiilin hukuka aykırı olması.
• Zararın meydana gelmesi.
• Zarar ve fiil arasında illiyet bağının bulunması.

Tazminat Hesaplama

Maddi tazminat, kişinin malvarlığı üzerideki eksilme ve azalmanın karşılanması için hükmedilen tazminat türüdür. Bu durumlarda zarara uğrayan kişi malvarlığında meydana gelen zararları karşılayacak miktarda tazminat talep edebilir. Maddi tazminat davası, ölüm varsa, ölenin yaşı, son aldığı ücret, tazminat üzerindeki kusur oranı; yaralama mevcut ise maluliyet oranı dikkate alınarak hesaplanır.

Tazminatın belirlenmesi Türk Borçlar Kanunu’nun 51. maddesine belirlenmiştir. Türk Borçlar Kanunu’nun 51. maddesine göre, “Hâkim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler.”

Manev tazminatın hesaplanmasında ise bir yöntem öngörülmemiştir. Manevi tazminat miktarı belirlenirken somut olayın özelliği, zarar görenin ekonomik ve sosyal durumu, paranın alım gücü, malukiyet oranı, duyulan elem ve ızdırap hususları gözetilerek hesaplanır ve belirlenir.

Tazminat davalarına ilişkin olarak herhangi bir hukuki işlemin avukat desteğiyle gerçekleştirilmesi, hak kayıpların önüne geçecektir. Ekin Hukuk Bürosu ile iletişim kurarak uzman ve tecrübeli avukatlarımızla görüşme sağlayabilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN