Ceza Muhakemesi Hukuku

İstinaf Kanun Yolu Nedir?

İstinaf ilk derece mahkemeleri tarafından verilen son kararların maddi ve hukuki açıdan bir üst mahkeme tarafından denetime tabi tutulmasıdır.

İstinaf olağan bir kanun yolu olup burada yeni delil ve olguların ileri sürülebilmesi mümkündür. İstinaf başvurusu üzerine inceleme Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairesi tarafından yapılmaktadır.

İstinafa Konu Edilebilecek Kararlar Nelerdir?

Resen İstinafa Tabi Kararlar Nelerdir?

Ceza Muhakemesi Kanununun 272. maddesinin 1. fıkrası talep olmaksızın re’sen istinaf incelemesine tabi olan kararları düzenlemiştir. Bu maddeye göre ilk derece mahkemesi tarafından verilmiş olan;

  • Ağırlaştırılmış müebbet hapis,
  • Müebbet hapis,
  • 15 yıl ve daha fazla hapis cezaları talep olmaksızın istinafa tabidir.

Buradaki hapis cezaları somut cezaya göre belirlenir.

Talep Üzerine İstinafa Tabi Kararlar Nelerdir?

Kural olarak ilk derece mahkemeleri tarafından verilen kararlara karşı istinaf kanun yoluna başvurulabilmektedir. Hükümden önce verilip hükme esas teşkil eden veya başkaca kanun yolu öngörülmemiş olan mahkeme kararlarına karşı da hükümle birlikte istinaf yoluna başvurulabilir.

Ceza Muhakemesi Kanununun 142. maddesinin 8. fıkrasına göre; koruma tedbirleri nedeniyle tazminata ilişkin ağır ceza mahkemeleri tarafından verilen kararlara karşı, istemde bulunan, Cumhuriyet savcısı veya Hazine temsilcisi, istinaf yoluna başvurabilir; inceleme öncelikle ve ivedilikle yapılır.

Müsadere kararlarına karşı başvurulacak kanun yolu da istinaf kanun yoludur.

İstinafa Tabi Olmayan Kararlar Nelerdir?

İstinafa tabi olmayan kararlar Ceza Muhakemesi Kanununun 272. maddesinin 3. fıkrasında düzenlenmiş olup bu kararlar şu şekildedir:

(3) Ancak;

a) Hapis cezasından çevrilen adlî para cezaları hariç olmak üzere, sonuç olarak belirlenen üçbin Türk Lirası dâhil adlî para cezasına mahkûmiyet hükümlerine,

b) Üst sınırı beşyüz günü geçmeyen adlî para cezasını gerektiren suçlardan beraat hükümlerine,

c) Kanunlarda kesin olduğu yazılı bulunan hükümlere, Karşı istinaf yoluna başvurulamaz. Bu suretle verilen hükümler tekerrüre esas olmaz

Bu maddeye göre,

  • Hapis cezasından çevrilmiş adli para cezası hariç sonuç ceza 3000 TL’den fazla adli para cezasına mahkumiyet kararına karşı istinaf yoluna başvurulabilir.
  • Hapis cezasından çevrilmiş adli para cezalarına ilişkin mahkumiyet hükümlerine karşı istinaf kanun yoluna başvurulabilir.
  • Aynı suç içim hapis cezası ve adli para cezasına hükmedilmişse adli para cezasının miktarına bakılmaksızın istinaf kanun yoluna başvurulabilir.
  • Üst sınırı 500 günü geçen adli para cezası gerektiren suçlar bakımından verilen beraat kararlarına karşı istinaf kanun yoluna başvurulabilir.

Adli para cezasında yasağın tespitinde her ceza ayrı ayrı değerlendirilmelidir.

Doğrudan Temyize Tabi Kararlar Nelerdir?

Mevzuatımızda doğrudan temyize tabi tek bir hal bulunmaktadır. Suçluların iade talebinin kabul edilebilir olup olmadığına dair verilen mahkeme kararlarına karşı doğrudan temyiz yoluna başvurulabilmektedir.

İstinaf Nedenleri Nelerdir?

İstinaf nedeni hukuka aykırılıktır. Hükümde hukuka aykırılık bulunması istinafa başvuru nedeni oluşturmaktadır. Sanık veya katılanın istinaf başvuru nedenlerini dilekçesinde göstermemiş olması istinaf incelemesine engel değildir. Hükme karşı istinaf başvuru yolunun açık olması ve başvuranın başvuru hakkının olması inceleme için yeterlidir.

İstinaf Süresi Nedir?

İstinaf istemi, hükmün açıklanmasından itibaren yedi gün içinde hükmü veren mahkemeye bir dilekçe verilmesi veya zabıt kâtibine bir beyanda bulunulması suretiyle yapılır; beyan tutanağa geçirilir ve tutanak hâkime onaylattırılır. Tutuklu sanık hakkında 263 üncü madde hükmü saklıdır. Hüküm, istinaf yoluna başvurma hakkı olanların yokluğunda açıklanmışsa, süre tebliğ tarihinden başlar.

Ağır ceza mahkemelerinde bulunan Cumhuriyet savcıları, mahkemelerinin yargı çevresi içerisindeki asliye mahkemelerinin hükümlerine karşı, kararın o yer Cumhuriyet başsavcılığına geliş tarihinden itibaren yedi gün içinde istinaf yoluna başvurabilirler. Uygulamada savcıların “görüldü” yapması için kararlar kendilerine gönderilmektedir.

İstinaf Usulü Nasıldır? 

İstinaf istemi, hükmün açıklanmasından itibaren yedi gün içinde hükmü veren mahkemeye bir dilekçe verilmesi veya zabıt kâtibine bir beyanda bulunulması suretiyle yapılır; beyan tutanağa geçirilir ve tutanak hâkime onaylattırılır.

Sanık ve bu Kanuna göre katılan sıfatını almış olanlar ile katılma isteği karara bağlanmamış, reddedilmiş veya katılan sıfatını alabilecek surette suçtan zarar görmüş bulunanların dilekçe veya beyanında, başvuruya ilişkin nedenlerin gösterilmemesi inceleme yapılmasına engel olmaz.

İstinaf İstemi Nasıl İncelenir?

Ceza Muhakemesi Kanununun 276. maddesine göre; “İstinaf istemi, kanunî sürenin geçmesinden sonra veya aleyhine istinaf yoluna başvurulamayacak bir hükme karşı yapılmışsa ya da istinaf yoluna başvuranın buna hakkı yoksa, hükmü veren mahkeme bir kararla dilekçeyi reddeder. İstinaf başvurusunda bulunan Cumhuriyet savcısı veya ilgililer, ret kararının kendilerine tebliğinden itibaren yedi gün içinde bölge adliye mahkemesinden bu hususta bir karar vermesini isteyebilirler.”

Yukarıda açıkladığımız sebeplerle hükmü veren mahkemece reddedilmeyen istinaf dilekçesi veya beyana ilişkin tutanağın bir örneği karşı tarafa tebliğ olunur. Karşı taraf, tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde yazılı olarak cevabını verebilir. Karşı tarafça cevap verildikten veya bunun için belirli süre bittikten sonra dava dosyası, bölge adliye mahkemesine gönderilir.

İstinaf Kanun Yolu Nedir?

Ön İnceleme Aşaması

Dosya üzerinde yapılan ön inceleme sonunda; Bölge adliye mahkemesinin yetkili olmadığının anlaşılması hâlinde dosyanın yetkili bölge adliye mahkemesine gönderilmesine, Bölge adliye mahkemesine başvurunun süresi içinde yapılmadığının, incelenmesi istenen kararın bölge adliye mahkemesinde incelenebilecek kararlardan olmadığının, başvuranın buna hakkı bulunmadığının anlaşılması hâlinde istinaf başvurusunun reddine,  karar verilir. Verilen karara karşı itiraz yasa yolu açıktır.

Duruşma hazırlığı aşamasında bölge adliye mahkemesi daire başkanı veya görevlendireceği üye, 175 inci madde hükümlerine uygun olarak duruşma gününü saptar; gerekli çağrıları yapar.

Duruşma açılması halinde Ceza Muhakemesi Kanununun 282. maddesinde sıralanan istisnalar dışında duruşma hazırlığı, duruşma ve karara ilişkin düzenlemeler uygulanır. 282. maddede istisnalar şu şekilde sıralanmıştır:

a) Duruşma, bu Kanunun öngördüğü genel hükümlere göre başladıktan sonra görevlendirilen üyenin inceleme raporu anlatılır.

b) İlk derece mahkemesinin gerekçeli hükmü anlatılır.

c) İlk derece mahkemesinde dinlenilen tanıkların ifadelerini içeren tutanaklar ile keşif tutanakları ve bilirkişi raporu anlatılır.

d) Bölge adliye mahkemesi duruşma hazırlığı aşamasında toplanan delil ve belgeler, yapılmışsa keşif ve bilirkişi açıklamalarına ilişkin tutanak ve raporlar anlatılır.

e) Bölge adliye mahkemesi duruşmasında dinlenilmeleri gerekli görülen tanık ve bilirkişiler çağrılır.

f) Sanık, müdafii, katılan ve vekilinin davetiye tebliğ edilmesine rağmen duruşmaya gelmemesi hâlinde duruşmaya devam edilerek sanığın sorgu tutanakları anlatılmak suretiyle dava yokluklarında bitirilebilir. Ancak, 195 inci madde hükümleri saklı kalmak üzere, sanık hakkında verilecek ceza, ilk derece mahkemesinin verdiği cezadan daha ağır ise, her hâlde sanığın dinlenmesi gerekir.

İnceleme ve Kovuşturma Aşaması

Ön inceleme aşaması sonucunda başvurunun kabulüne karar verilirse inceleme aşamasına geçilir. Bölge Adliye Mahkemesinde kanıtlardan incelendikten sonra şu kararlardan biri verilir:

  • Başvurunun Esastan Reddi Kararı: İlk derece mahkemesinin kararında usule veya esasa ilişkin herhangi bir hukuka aykırılığın bulunmadığını, delillerde veya işlemlerde herhangi bir eksiklik olmadığını, ispat bakımından değerlendirmenin yerinde olduğunu saptadığında istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilir.
  • Düzelterek Başvurunun Esastan Reddi Kararı: Olayın daha ziyade aydınlanması gerekmeden beraate veya davanın düşmesine ya da alt ve üst sınırı olmayan sabit bir cezaya hükmolunması gerekirse, mahkemece sabit görülen suçun unsurları, niteliği ve cezası hükümde doğru gösterilmiş olduğu hâlde sadece kanunun madde numarası yanlış yazılmış ise, Hükümden sonra yürürlüğe giren kanun, suçun cezasını azaltmış ve mahkemece sanığa verilecek cezanın belirlenmesinde artırma sebebi kabul edilmemiş veya yeni bir kanun ile fiil suç olmaktan çıkarılmış ise birinci hâlde daha az bir cezanın hükmolunması ve ikinci hâlde hiç ceza hükmolunmaması gerekirse, sanığın açıkça saptanmış olan doğum ve suç tarihlerine göre verilecek cezanın belirlenmesinde gerekli indirim yapılmamış veya yanlış indirim yapılmış ise, artırma veya indirim sonucunda verilecek ceza süresi veya miktarının belirlenmesinde maddî hata yapılmış ise, Türk Ceza Kanununun 61 inci maddesindeki sıralamanın gözetilmemesi yüzünden eksik veya fazla ceza verilmiş ise, Harçlar Kanunu ile yargılama giderlerine ilişkin hükümlere ve Avukatlık Kanununa göre düzenlenen ücret tarifesine aykırılık mevcutsa düzelterek başvurunun esastan reddine karar verilir.

Cumhuriyet savcısının istinaf yoluna başvurma nedenine uygun olarak mahkumiyete konu suç için kanunda yazılı cezanın en alt derecesinin uygulanmasını uygun görmesi hâlinde, hukuka aykırılığın düzeltilerek istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilir.

  • Bozma Kararı: Ceza Muhakemesi Kanununun 280. maddesinin 1. fıkrasının e bendinde; İlk derece mahkemesinin kararında 289 uncu maddenin birinci fıkrasının (g) ve (h) bentleri hariç diğer bentlerinde belirtilen bir hukuka aykırılık nedeninin bulunması hâlinde hükmün bozulmasına ve dosyanın yeniden incelenmek ve hükmolunmak üzere hükmü bozulan ilk derece mahkemesine veya kendi yargı çevresinde uygun göreceği diğer bir ilk derece mahkemesine gönderilmesine” düzenlemesine yer verilmiştir.
  • Hükmü Kaldırma Kararı: Yukarıdaki haller dışarısında gerekli tedbirler alınarak davanın yeniden görülmesine ve duruşma hazırlığına başlanmasına karar verilebilir. Duruşma sonunda bölge adliye mahkemesi istinaf başvurusunu esastan reddeder veya ilk derece mahkemesi hükmünü kaldırarak yeniden hüküm kurar.

İstinaf Kanun Yoluna Başvurunun Etkisi Nedir?

İstinaf kanun yolu, olağan bir kanun yolu olduğundan süresi içerisinde yapılan başvuru hükmün kesinleşmesini önler.

Verilen kararların sanık lehine olması hâlinde, bu hususların istinaf isteminde bulunmamış olan diğer sanıklara da uygulanma olanağı varsa bu sanıklar da istinaf isteminde bulunmuşçasına verilen kararlardan yararlanırlar.

Hüküm, istinaf yoluna başvuran Cumhuriyet savcısına veya ilgililere gerekçesiyle birlikte açıklanmamışsa; hükme karşı istinaf yoluna başvurulduğunun mahkemece öğrenilmesinden itibaren gerekçe, yedi gün içinde tebliğ edilir.

Aleyhe Bozma ve Direnme Yasağı Nedir?

İstinaf kanun yoluna yalnızca sanık lehine başvurulmuşsa yeniden verilen hüküm önceki hükümle belirlenmiş cezadan daha ağır olamaz. Bölge Adliye Mahkemesi kararlarına karşı direnilemez ve karşı olarak herhangi bir kanun yoluna başvurulamaz.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Ezgi YÜCEL

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu