Mal Ayrılığı, Paylaşmalı Mal Ayrılığı ve Mal Ortaklığı

Eşlerin evlilik birliğini sona erdirmek istemeleri halinde uygulanacak mal rejimini seçme hakları bulunmaktadır. Bu husus 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiş olup eşlerin şu rejimleri seçebileceği düzenlenmiştir:

• Mal ayrılığı rejimi,
• Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi,
• Mal ortaklığı rejimi.

Sayılan rejimlere, seçimlik mal rejimleri denilmektedir.

Eşlerin herhangi bir mal rejimini seçmemeleri halinde ise edinilmiş mallara katılma rejimine ilişkin hükümler uygulama alanı bulacaktır.

Mal Ayrılığı Nedir?

Mal ayrılığı rejiminde her eşin malı kendisine aittir. Şöyle ki eşlerin evlilik birliği süresince elde ettikleri, kazandıkları malları ve gelirlerini kişisel malları olarak görüp yararlanma ve tasarruf hakkına tek başlarına sahip olurlar. Bir mal üzerinde eşlerden biri hak iddia ediyorsa iddiasını ispatlamak ile yükümlüdür aksi halde hangi eşe ait olduğu tespit edilemeyecek ve paylı mal sayılacaktır. Söz konusu mal üzerinde eşler yarı yarıya pay sahibi olacaktır.

TMK Madde 242- Mal ayrılığı rejiminde eşlerden her biri, yasal sınırlar içerisinde kendi malvarlığı üzerinde yönetim, yararlanma ve tasarruf haklarını korur.

Mal Ayrılığı Rejimi Nasıl Sona Erer?

 Mal ayrılığı rejimi, eşlerin anlaşarak mal rejimlerini değiştirmeleri, eşlerden birinin ölümü ya da evliliğin boşanma veya iptal sebebi ile sona ermesiyle son bulur.

Mal Ayrılığı Rejiminin Tasfiyesi Nasıl Gerçekleşir?

 Mal ayrılığı rejiminde eşlerin evlilik birliği süresince elde ettikleri, kazandıkları mallarını ve gelirlerini kişisel mallarını alması ile gerçekleşmektedir.

Paylaşmalı Mal Ayrılığı Nedir?

Paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde eşlerin evlilik birliğini herhangi bir zaman diliminde sonlandırması halinde evlilik birliğindeki her mal eşit olarak pay edilecektir. Diğer eşin malvarlığına katkıda bulunan eş mal rejiminin sonlanması ile katkısı oranında bedelin kendisine ödenmesini talep edebilecektir. Bu sebep ile eşler arasında tasfiyeye oldukça kolaylık sağlayan bir rejimdir.

Paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde, üstün yararı olduğunu ispatlayan eş diğer eşin payının karşılığını vererek o malvarlığının tümüne sahip olabilir.

Söz konusu mal rejiminde eşlerden biri diğer eşin payını azaltma kastı ile kötü niyetli olarak hakkaniyete aykırı bir şekilde hareket etmiş ve bu fark edilmiş ise hâkim diğer eşin alacağına ilişkin uygun bir denkleştirme miktarı belirler. Hâkim kusurlu olan eşin payını hakkaniyete uygun olarak azaltabilmesine ya da tamamen kaldırılmasına karar verebilir.

Örneğin; Eşlerin paylaştırma istemi talebini zina veya hayata kast nedeniyle açılan boşanma davalarında kusurlu eşin payı hakkaniyete göre azaltılabilir ya da tamamen pay kaldırılabilir.

TMK Madde 254- Evliliğin iptal veya boşanma kararıyla sona erdirilmesi hâlinde, ailenin ortak kullanımına özgülenmiş ve eşler arasında eşit olarak paylaşma konusu olan konutta kalmaya ve ev eşyasını kullanmaya hangisinin devam edeceği konusunda eşler anlaşabilirler. Konutta kalma hakkını elde eden eş, bu hakkın tapu kütüğüne şerh edilmesini isteyebilir.

Eşlerin aile konutunda kimin kalmaya ve ev eşyasını kimin kullanmaya devam edeceği konusunda anlaşamamaları hâlinde, hakkaniyet gerektiriyorsa hâkim, olayın özelliklerini, eşlerin ekonomik ve sosyal durumlarını ve varsa çocukların menfaatlerini göz önünde bulundurarak bu hakka hangisinin sahip olacağına iptal veya boşanma kararıyla birlikte re’sen karar verir; bu kararında kalma ve kullanma süresini belirleyerek tapu kütüğüne şerhi için tapu memurluğuna bildirir.

Hâkim aksine karar vermedikçe hak, belirlenen sürenin bitiminde kendiliğinden sona erer. Ancak, bu süre sona ermeden yararlanan tarafın durumunda değişiklik olması hâlinde, diğer taraf hâkimden, kararın gözden geçirilmesini isteyebilir.

Eşler konutta kira ile oturuyorlarsa hâkim, gerektiğinde konutta kiracı sıfatı taşımayan eşin kalmasına karar verebilir. Bu durumda, kiralayanın sözleşmeden doğan haklarını güvenceye almak için gerekli düzenleme yapılmasına iptal veya boşanma kararıyla birlikte re’sen karar verilir.

Mal Ortaklığı Rejimi Nedir?

 Mal ortaklığı rejimi, eşlerin kişisel malları ve ortaklık mallarını kapsamaktadır. Eşler hangi malların ortak mal sayılabileceğini karar verebilecekleri gibi hangi malların ortak mal sayılamayacağına karar verebilirler. Mal ortaklığı rejimi;

• Genel mal ortaklığı,
• Edinilmiş mal ortaklığı
• Diğer mal ortaklığı olmak üzere üçe ayrılır.

Genel mal ortaklığında eşlerin kişisel malları dışındaki bütün malları ve gelirleri ortaklık mallarını oluşturmaktadır. Eşler genel mal ortaklığında mallara bir bütün olarak sahip olurlar ve ortaklık payı üzerinde tek başına tasarruf edemezler. Yani eşler mallara elbirliği ile mülkiyet şeklinde sahip olurlar.

Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle sadece edinilmiş mallardan oluşan bir ortaklık kabul edebilirler bu da edinilmiş mal ortaklığıdır. Kişisel malların gelirleri de bu ortaklığa dâhildir. Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle belirli malvarlığı değerlerini veya türlerini, özellikle taşınmaz malları, bir eşin kazancını, bir meslek veya sanat icrası için kullandığı malları ortaklık dışında tuttukları vakitte diğer mal ortaklığı rejimi söz konusu olur. Aksi sözleşmede öngörülmedikçe bu malların gelirleri ortaklığa dâhil değildir.

Bir eş kişisel malı olduğunu ispatlamadıkça tüm malvarlığı değerleri ortaklık malı sayılır.

Taraflardan birinin kişisel mallarına ilişkin borçları ortaklık malları ile ödenmişse veya ortaklık mallarına ilişkin borçlar kişisel mallar ile ödenmiş ise tasfiye anında bu ödemelere ilişkin denkleştirme istenebilecektir. Borç, hangi mal kesimine ait ise onu yükümlülük altına sokacaktır. Yani borç eşlerden hangi tarafa ait ise o yükümlülük altındadır. Eşlerden hangisine ait olduğu anlaşılamayan bir borç ise ortaklık mallarına ilişkin bir borç sayılacaktır.

Mal Ortaklığı Rejiminde Kişisel Mallar Nedir?

Mal ortaklığı rejiminde kişisel mallar; manevi tazminat alacakları ve kişisel mallar yerine geçen değerler, eşlerden yalnızca birinin kullanıma yarayan eşya, mal rejiminin başında eşlerden birine ait olan veya taraflardan birinin sonradan miras yolu ile ya da herhangi bir şekilde karşılıksız olarak elde ettiği mal varlığı değerleri bütünüdür.

Mal Ortaklığı Rejimi Nasıl Sona Erer?

Mal ortaklığı rejimi eşlerden birinin ölümü ya da başka bir mal rejiminin kabul edilmesiyle veya eşlerden biri hakkında iflasın açılmasıyla son bulur. Mal ortaklığı rejimi sona erince, mevcut ortaklık malların değerlendirilmesinde tasfiye anı esas alınır.

Mal ortaklığı rejimi eşlerden birinin ölümü sebebi ile sona ererse sağ kalan eş, edinilmiş mallara katılma rejiminde kişisel malı sayılabilecek olanların payına mahsuben kendisine verilmesini isteme hakkına sahiptir. Örneğin eşlerin birlikte yaşadıkları aile konutu ya da aile konutunda kullandıkları bir ev eşyası ortaklık mallarının içerisinde ise sağ kalan eş, kendi payına mahsuben malların mülkiyetinin kendisine verilmesini talep etme hakkına sahiptir.

TMK Madde 273 – Bir eşin kişisel mallara ilişkin borçları, ortaklık mallarından veya ortaklık mallarına ilişkin borçları kişisel mallarından ödenmiş ise; tasfiye sırasında denkleştirme istenebilir. Her borç, ilişkin bulunduğu mal kesimini yükümlülük altına sokar. Hangi kesime ait olduğu anlaşılamayan borç ortaklık mallarına ilişkin sayılır.

 Eşler arasında mal ayrılığı rejimi süreci iyi yönetilmediği takdirde zor ve meşakkatli bir hal almaktadır. Bu sebep ile hak kaybına uğramamak adına mal rejimi tasfiyesi ve mal paylaşımı davaları hakkında alanında uzman bir avukat ile çalışmak ve profesyonel hukuki danışmalık hizmeti almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

 Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Fatma Mislina DİNÇER