Türkiye’nin İdari Yapısı

Türkiye’nin idari yapısı merkezi idarenin başkent örgütü, merkeze yardımcı kuruluşlar, merkezi idarenin taşra örgütleri, yerel yerinden yönetimler, hizmet yerinden yönetimler ve özel idari örgütlerden oluşmaktadır.

Merkezi İdarenin Başkent Örgütü

Merkezi idarenin başkent örgütü cumhurbaşkanlığıdır. Ayrıca başkent örgütünde cumhurbaşkanı tarafından atanmış olan ve görevden alınan, görev ve yetkileri cumhurbaşkanı tarafından belirlenen, cumhurbaşkanına karşı sorumlu olan cumhurbaşkanı yardımcısı, cumhurbaşkanlığı kurulları ve bakanlıklar ile cumhurbaşkanına bağlı olan diğer birimlerden oluşur.

Merkeze Yardımcı Kuruluşlar

Merkeze yardımcı kuruluşlar Danıştay, Sayıştay, milli güvenlik kurulu, ekonomik ve sosyal konsey vb. Örgütlerden meydana gelir. Bu kuruluşlar sürekli olarak görev yapar.

Merkezi İdarenin Taşra Örgütleri

Merkezi idarenin taşra örgütleri il genel idareleri, ilçe genel idareleri ve bölge idarelerinden meydana gelmektedir. Bu idareler devlet tüzel kişiliği kapsamında yer almaktadır. 

Cumhurbaşkanlığı makamı cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı özel kalem müdürü, cumhurbaşkanı başdanışmanı, cumhurbaşkanı danışmanları, cumhurbaşkanı özel temsilcileri ve cumhurbaşkanlığı yüksek istişare kurulundan oluşur.

Cumhurbaşkanlığı idari işler başkanlığı hukuk ve mevzuat genel müdürlüğü, personel ve prensipler genel müdürlüğü, güvenlik işeri genel müdürlüğü, destek ve mali hizmetler genel müdürlüğü ve koruma hizmetleri genel müdürlüğünden oluşur.

Cumhurbaşkanlığı politika kurulları bilim, teknoloji ve yenilik politikaları kurulu, eğitim ve öğretim politikaları kurulu, ekonomi politikaları kurulu, güvenlik ve dış politikalar kurulu, hukuk politikaları kurulu, kültür ve sanat politikaları kurulu, sağlık ve gıda politikaları kurulu, sosyal politikalar kurulu ve yerel yönetim politikaları kurulundan meydana gelir.

Cumhurbaşkanlığına bağlı örgütler devlet arşivleri başkanlığı, devlet denetleme kurulu, diyanet işleri başkanlığı, iletişim başkanlığı, milli güvenlik kurulu genel sekreterliği, milli istihbarat teşkilatı başkanlığı, milli saraylar idaresi başkanlığı, savunma sanayi başkanlığı, strateji ve bütçe başkanlığı ve Türkiye varlık fonudur.

Cumhurbaşkanlığı ofisleri dijital dönüşüm ofisi, finans ofisi, insan kaynakları ofisi ve yatırım ofisidir.

Bakanlıklar

Türkiye’de 17 adet bakanlık mevcuttur.

Bu bakanlıklar;

• Adalet Bakanlığı,
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı,
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı,
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı,
• Dışişleri Bakanlığı,
• İçişleri Bakanlığı,
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,
• Gençlik ve Spor Bakanlığı,
• Hazine ve Maliye Bakanlığı,
• Kültür ve Turizm Bakanlığı,
• Milli Eğitim Bakanlığı,
• Milli Savunma Bakanlığı,
• Sağlık Bakanlığı,
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,
• Tarım ve Orman Bakanlığı,
• Ticaret Bakanlığı,
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığıdır. 

İl idareleri ve ilçe idareleri ise merkezi idarenin taşra teşkilatı kapsamındadır.

Yerel Yerinden Yönetimler

Yerel yerinden yönetimler; il, belediye ve köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulmuştur. Karar organları seçmenler tarafından belirlenmiş olan kamu tüzel kişileridir. Yerel yerinden yönetimler kamu tüzel kişiliğine sahiptir.

Ayrı bir malvarlığı ve bütçesi vardır. Karar organları seçim ile iş başına gelir. Kendine özgü gelirleri vardır. Özerk niteliğe sahiptir. Yerel yerinden yönetimler merkezi idarenin hiyerarşisine tabi tutulmaz. Kanunda açıkça ve sınırlı olarak düzenlenmiş olan hallerde merkezi idarenin idari vesayeti altındadır.

İl özel idareleri, belediyeler, büyükşehir belediyeleri ve köyler yerel yerinden yönetim kapsamına girmektedir.

Hizmet Yerinden Yönetimler

Hizmet yerinden yönetimler, devlet tüzel kişiliğine ait olan bir hizmete teknik bilgi ve uzmanlık istemesi ya da faaliyetlerinin klasik hiyerarşik yapıda yürütülmemesi gibi sebeplerle ayrı bir kamu tüzel kişiliği verilmesi suretiyle meydana gelen kamu örgütleri olarak ifade edilir. 

Özel İdari Örgütler

Özel idari örgütler, yapılanmaları ya da tabi oldukları hukuki rejimin özgün tarafları sebebiyle merkezi idari teşkilatı kapsamında tutulmazlar. Ayrıca yerinden yönetimin temel özelliklerini tam olarak taşımazlar. Özel idari örgütleri geniş anlamda hizmet kamu kurumları içinde değerlendirebilmek mümkündür. 

Duygu Maide KARATAŞ & Av. Ahmet EKİN